________________
“મહારાજ, સુમેરુ પર્વતની પશ્ચિમ ઉપત્યકાના વાસી છીએ. દેવોનો કોપ અમારા પર ઊતર્યો છે. પૃથ્વીએ અમારાથી રૂસણું લીધું છે. પવન અમારે ત્યાં સુખદ વાતો નથી. નીરનો એકાદ પ્રવાહ પણ હવે ભીનો રહ્યો નથી. શાપ ઊતર્યો છે દેવ, ને સંસારમાં ન બનતું અમારે ત્યાં બન્યું છે : ઇંદ્રપુત્રી અનાથ બની છે. અમારે જાણવું છે કે આવું કેમ બન્યું ?”
કાળ એવો આવ્યો છે. પરિવર્તનશીલ સંસારે પલટો ખાધો છે. માનવી સ્થિતિસ્થાપક રહ્યો છે. તમારા વૃદ્ધો, વડીલો ને વડવાઓ કંઈ કથા નથી કહેતા ?”
“એવું વિશેષ જ્ઞાન અમને નથી. પૂજારી કહે છે, કે અમારી ધરતી પર દેવોના શાપ ઊતર્યા છે; પૂજા કરો, અર્પણ કરો, યજ્ઞ કરો. પૃથ્વી હતી તેવી સભર થઈ જશે.”
“મિથ્યા વાત. ગઈ કાલનો દિવસ આવતી કાલ નથી થઈ શકતો, તો ગયો જમાનો વર્તમાન યુગ કેમ બની શકશે ? તમને યાદ હોય તો તમારા વડવાઓની વાત યાદ કરો : એ વેળા પૃથ્વી સુંદર હતી; વૃક્ષો ને વનસ્પતિથી સભર હતી, સુગંધી વાયુ વાતો હતો; મનુષ્યો હિમ જેવા શ્વેત, ભવ્ય ને સૌંદર્યથી યુક્ત હતા; રોગ કે અશાંતિનું નામ નહોતું. એ વેળા કુળ નહોતાં કે કુળકર નહોતા. સમભાવ ને સંતોષથી સૃષ્ટિ ગુંજતી હતી. આયુષ્ય લાંબુ હતું. માનવીને ત્રણ દિવસે એક વાર ભોજન જોઈતું, જે સરળતાથી મળી રહેતું.”* નાભિદેવ બોલતાં બોલતાં થોડી વાર થોભ્યા. નવા યુગલિકો શ્રદ્ધાથી સાંભળી રહ્યા હતા. નાભિદેવે ફરી પોતાનું વક્તવ્ય શરૂ કર્યું :
“અને તમારામાંના જે વયોવૃદ્ધ હશે, તે જાણતા હશે કે પછી એવો કાળ આવ્યો કે સુખ ને સંતોષ રહ્યાં ખરાં, પણ કંઈક ઊણપ લાગ્યા કરતી. ત્રણ ત્રણ દિવસે શ્રુધાતૃપ્તિ કરનારને બન્ને દિવસે સુધા લાગવા માંડી, જે પડછંદ કાયા હતી, તે કંઈક વામન બની. આયુષ્ય પણ સંપાયાં.”
“હા, મહાભાગ, એ વાતો અમને હજી યાદ છે. કેવો સુખદ એ કાળ !”
કાળ સામે ફરિયાદ કરશો નહીં. કર્તવ્યની સામે જુઓ, ઉપરની વાત તો ગુજરેલા કાળની થઈ, પણ આપણો કાળ જાણો છો, કેવો આવ્યો છે ? જેમ તમારા દિલ વૃદ્ધો જેવાં રહ્યાં નથી, તેમ તમારા દેહ પણ એવા રહ્યા
* છ આરામાનો એક આરો
સુનંદાએ નીરખેલી અયોધ્યા ૪૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org