________________
ફુલકરો
આપણે જે વખતની વાત કરીએ છીએ, એ વખતે અગોચર જંગલો અને અગમ્ય જળરાશિ વચ્ચે વિસ્તરેલાં રજકણોની જેમ માનવજીવન છૂટુંછવાયું વીખરાયેલું હતું. વગડાઉ ફૂલોની જેમ એ ખીલતું ને કરમાતું. અનંત જંતુસૃષ્ટિમાં માનવ પણ એક જંતુ હતું. સાપના રાફડા પાસે, વાધની ગુફા પાસે, ઝરખની બખોલની પડખે આ માનવપ્રાણી પણ પોતાના લાંબા નખ ને તીવ્ર દાંતથી ગુફા બનાવી પડ્યું રહેતું.
પવન, પાણી ને જમીન પર એકસરખો મત્સ્ય-ગલાગલનો* અવિચળ નિયમ પ્રસરતો હતો. દુર્બળ સબળનો પક્ષ બનતો ને મોટો જીવ નાના જીવ ૫૨ જીવન ગુજારવાનો હક રાખતો. નબળું સબળની મિલકત મનાતું – જોકે મિલકત જેવો શબ્દ કે ભાવ ત્યારે જન્મ્યો નહોતો.
દિવસો સુધી એ પ્રદેશ પર અંધકાર પ્રસરી રહેતો. વળી દિવસો સુધી તાપ ને તડકાથી એ પ્રદેશ ધગધગી રહેતો. અંધકારમાં જંતુઓ જીવનહીન બનીને પડ્યાં રહેતાં. પ્રકાશ આવશે ત્યારે ન જાણે કોણ જાગશે, એની કંઈ ખાતરી નહોતો. ન જાણે એ વેળા ઠંડાં, લીલાં જંગલોમાંથી, ઊંચાં અંધારાં ગિરિશિખરો પરથી મૃત્યુ કંઈ કેવી રીતે આવીને હણી જશે, એની કંઈ સમજ નહોતી.
* મત્સ્ય--ગલાગલ : મોટું માછલું નાના માછલાને ખાય; એ મોટા માછલાને વળી એનાથી મોટું માછલું ગળી જાય. એ ન્યાય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
