________________
મેં તો ડોલતો ડુંગર દીઠો જો
દુર્જય ગોરવનો ડુંગર આજ ડોલી રહ્યો હતો. મહાપ્રસ્થાન પછી અનેક દિવસો આ ત્યાગ ને તપશ્ચર્યા પર આવ્યા ને ગયા. અનેક સૂર્ય ને ચંદ્ર અન્ન અને જલ વિના ઊગીને આથમી ગયા. આત્માની શોધમાં નીકળેલ મહામાનવનો આત્મા જાગ્રત થતો હતો; પણ જે પિંજરમાં એ વસતો હતો એ પિંજર ડોલી રહ્યું હતું. એનાં અંગેઅંગ ઢીલાં પડી ગયાં હતાં. એક જ વધુ સપાટો ને પિંજર નષ્ટ થાય તેવી સ્થિતિ દેખાતી હતી.
જાણે વારંવાર મૂર્છાઓ આવતી હતી. કાનમાં જાણે નગારાં ગર્જતાં હતાં ને મસ્તિષ્કમાં શૂન્યતા વ્યાપી રહી હતી. ચાલતા પગ વાંકા વળી જતા હતા, ને ટટ્ટાર કાયા ઢગલો થઈને ગળિયા બળદની જેમ ઢળી પડવા ચાહતી હતી. આત્માના સંપૂર્ણ વિકાસનું અંતિમ શિખર પ્રાપ્ત થયું હોત તો તો દેહ અને આત્માના ભેદને પિછાણનાર, એ આ ક્ષણભંગુર દેહને દૂર ફગાવી દેત. પણ સાધ્યની સિદ્ધિ થયા વિના દેહ કંઈ ફગાવી દેવા જેવી વસ્તુ નહોતી; એ તો કાર્યસાધક અંગ હતું. એ ન હોય તો એકલો આત્મા શું કરી શકે ? કુહાડી ગમે તેટલી તીવ્ર હોય, પણ હાથો ન હોય તો ? તીર ગમે તેટલું તીક્ષ્ણ હોય, પણ ધનુષ્ય ન હોય તો ? આત્મા મોહી ન બને અને દેહ એશઆરામી ન બને, એટલો જ સાધનાનો હેતુ હતો. આ દેહ અને આત્માએ મળીને જ માનવોદ્ધારનું કાર્ય કર્યું હતું, અને જે નવું સત્ય શોધવું હતું તેમાં પણ એ બંનેની સંવાદિતાની જરૂર હતી.
૨૮૮ ૭ ભગવાન ઋષભદેવ
૩૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
