________________
ત્યાં તો અકળ રીતે સ્વરો પલટાયા. જે સ્વરોમાં વસંતનો ઝમઝમાટ હતો, કોકિલાનું મત્ત ગાન હતું, ઝરણાનો ખળખળ નાદ હતો, એમાં કંઈ ભાર આવ્યો. સ્વરો વધારે ગૂઢ, વધારે ઊંડા ઊતરતા ચાલ્યા. જીવનનો થનગનતો સાગર હવે થીજીને હિમવાન બનતો ચાલ્યો.
અરે, આ તો કોઈ એકાકી સ્ત્રીના આઠંદસૂરો ! ન સખા છે, ન સખી છે ! ઉપર આભ છે, જે નીચે ધરતી છે ! એના આજંદસ્વરે ઝરણાં રડે છે, પવન શોકાકુલ વાય છે; દિશાઓ ઉદાસી બનીને ખડી છે ! કુંભ પર બેઠેલાં શુક-સારિકા થીજી ગયાં છે. હાથીઓએ મોંમાંથી ચાર નાખી દીધો છે. નૃત્ય કરતું સ્ત્રીવૃંદ સૂનમૂન ખડું થઈ ગયું છે, જાણે પાષાણમાં કોરેલું કોઈ શિલ્પ ન હોય ! એ બધાં સ્તબ્ધ બન્યાં છે ! જલકુંભ અડધા વાંકા વળી ગયા, હસ્તમાંનાં લીલાં કમળ પૃથ્વી પર ઝૂકી ગયાં.
સૂરોનો વાહક લયલીન બની સૂરોને વાતો હતો. પૃથ્વીનાથે દેવી સુમંગલાને નજીક બોલાવ્યાં. ધીરેથી પૂછ્યું :
“દેવી ! આવા સ્વરો સાંભળ્યાનું મને સ્મરણ છે ?” એક એક શબ્દમાં પહાડનું વજન હતું.
“સાંભળ્યા તો છે, પણ યાદ આવતું નથી.”
એકલતાના આ આકંદસ્વરો, અનાથતાના આ રુદનસૂરો – જેણે પૃથ્વીને સનાથ કરવા મને પ્રેર્યો : રે દેવી, થોભો, કાંઈક યાદ આવી રહ્યું છે.” પૃથ્વીનાથે ભૂતકાળને શોધવા માંડ્યો : “અરે, યાદ આવ્યું, સુમંગલા, તમારી સખી સુનંદાના જ આ સ્વરો, જે સ્વરો સાંભળી હું એને સનાથ કરવા ઉદ્યત થયો હતો.”
હા, બરાબર, આમ્રભવનના દ્વાર પર ભિખારણ બનીને આવેલી મારી પ્રિય સખીના જ જાણે આ સૂર છે. આહ ! અરે, મેં જ્યારે એનો તિરસ્કાર કર્યો, ત્યારે આવા જ રુદન-સ્વરે એ રડી હતી. સંસારમાં જાણે એ એકલી, અનાથ, નિરાધાર !”
તિરસ્કાર કરીને પણ તમે એને તમારું આપી દીધું ને ? અનાથને સનાથ કરવા.”
“હું શું આપું? આપોઆપ એનાં થઈ જઈએ એવી તો એની જીવનમાધુરી હતી.”
પણ જે અપાય તે આપ્યું તમે પણ જે હતું તે અર્પણ કર્યું.” ર૫) ભગવાન ઋષભદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org