________________
“એમાં ક્યાં પાડ કર્યો હતો ? એને યાદ કરીએ ત્યારે...’
“હું પૂછું છું, દેવી ! તમે અને મેં આ બધું અનાથને સનાથ બનાવવા કર્યું ને ?”” પૃથ્વીનાથના શબ્દોમાં અજાણ્યો કંપ હતો.
એવી વિચિત્ર વાત કાં કરો ? એ તો જ્યાં જાય ત્યાં માગ મુકાવે એવી હતી. એને જોઈએ ને હૈયાના હેતનો કુંભ વગર કહ્યે છલકાઈ જાય.'' મારી વાત ન સમજ્યાં તમે, દેવી ! હું એમ પૂછું છું કે આ બધું એ અનાથને સનાથ બનાવવા કર્યું ને ?” પૃથ્વીનાથની વાતો ન સમજાય તેવી હતી. એમની આંખો ક્ષિતિજ પર ચોંટી હતી.
“હા.” વગર સમજ્યે દેવી સુમંગલાએ હા ભણી. એમને ડર હતો કે વળી ચર્ચા આગળ ચલાવતાં પૃથ્વીનાથ અન્યમનસ્ક બની ન જાય.
“જુઓ ત્યારે, મારું કહેવું એ જ છે. આપણે સનાથ બનાવવા બધું કર્યું, પણ તેને સનાથ બનાવી ન શક્યા. આ બધું છાંડીને, મને, તમને, બાહુબલીને, સહુને છાંડીને, અનાથની જેમ એને એકાકી ચાલ્યા જવું પડ્યું.”
દેવી સુમંગલા કંઈ સમજ્યા વગર એમના મોં સામે જોઈ રહ્યાં. પૃથ્વીનાથે ક્ષિતિજ ત૨ફ જોતાં આગળ ચલાવ્યું :
“આપણે સંસાર જીતવાની વાતો કરી, સંસ્કૃતિની જય જય બોલાવી, અષ્ટાપદના વિજેતા થવાનો ગર્વ ધર્યો પણ આખરે એ કેવું હાસ્યાસ્પદ નીવડ્યું ? મારા જેવો સખા, તારા જેવી સખી, ભરત-બાહુબલી જેવા પુત્રો, ચંદનની વેલ જેવી પુત્રીઓ, આ રાજ્ય, આ સેના, આ સુયોધ–કોઈ એને પ્રિય સખી સુનંદાને સનાથ ન કરી શક્યું; બધું છાંડીને એને એકાકી– ખાલી હાથે જવું પડ્યું.'
પૃથ્વીનાથ થોભ્યા ને વળી આગળ ચલાવ્યું :
દેવી ! અન્તિમ પ્રવાસ તો સહુએ એકલા જ કરવાનો છે. નથી કોઈ સંગી, નથી કોઈ સાથી ! મધુર લાગતું આ યૌવન વીજળી જેવું અસ્થિર છે. પ્રિય લાગતું આ આયુષ્ય પેલી પતાકા જેવું ચંચળ છે. મીઠા લાગતા આ ભોગ ભુજંગની ફણા જેવા છે, સંઘરો કરેલી આ સંપત્તિ નદીના તરંગો જેવી છે. બધુંય ક્ષણિક, બધુંય ક્ષણભંગુર ! આપણે જેને માટે ગર્વ ધર્યો – એ તો મૃગજળ હતાં, દેવી !'' પૃથ્વીનાથે નગર તરફ મુખ કર્યું, ને કહ્યું : “દેવી, આમ આવો ! જ્યાં સુખ ક્ષણિક હોય ત્યાં એનો ગર્વ શો ? જે શાસન એક અનાથને પણ સનાથ બનાવી ન શકે એની ચરિતાર્થતા શી
વસંતોત્સવમાં વૈરાગ્ય ૨ ૨૫૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org