________________
પકવી શકાય, ને પડાવ નાખીને પડેલા સૈન્યને પહોંચાડી શકાય તેવી તેમાં યોજના છે.
“અને આ એક સહસ પતાકાવાળો, ચાર ઘટવાળો મારો રથ. એના અશ્વ હવા સાથે હરીફાઈ કરી શકશે. ને આ મારી જયઢંકા. સંગ્રામના પ્રયાણ વેળાએ વગાડવાની. ગમે તેવાને મેદાનમાં આવી જવાને એ હાકલ કરશે.”
ને આ શું ?” સુંદરીએ કહ્યું.
“ભટભેરી, થાકેલા સૈનિકોને પાનો ચઢાવવા માટે. એનો અવાજ સૈનિકોને ભયંકર ઝનૂન આપે. ને આ શંખ ! એનાથી રથમાં બેઠો બેઠો હું યુદ્ધનું નિયંત્રણ કરવાનો.”
“એટલે તું લડવાનો નહીં ?”
“ના, એ દિવસો ગયા. બે પ્રતિસ્પર્ધીઓ પરસ્પર લડે, એ તો ભૂતકાળની વાત. મારા હાથી લડે, ઘોડા લડે, રથ લડે, સૈન્ય લડે, સેનાપતિ લડે, મારે તો માત્ર સંચાલન કરવાનું.”
“શાબાશ ભરત ! લડે બીજા, મરે બીજા ને વિજય તારો કહેવાય. ભારે હિકમત લડાવી છે !”
હિકમત નહીં તો બીજું શું ? સુંદરી, કહેવત છે કે જીવતો નર ભદ્રા પામે. મારાં હાથી, ઘોડા, ને સૈન્ય કપાઈ જાય ને હું હારી જાઉં, પણ જો હું જીવતો રહું તો ફરીને નવી સામગ્રી જમાવી સંગ્રામ કરીને હારને જીતમાં પલટી દઉં.”
શાબાશ, ભરત હારે ખરો પણ મરે નહીં. જીવતો ભરત એક નહીં અનેક લડાઈઓ લડી શકે. ગમે ત્યારે પણ જીત મેળવ્યા વગર ન જંપે. હાર એટલે મોત એ જમાનો ખરેખરો ગયો. અરે, પહેલાં તો હારેલો યોદ્ધો એનો પ્રતિસ્પર્ધી ન મારે તો સ્વયં આપઘાત કરી લેતો. એવું કંઈ આમાં નહીં. ભરત ! તું અવિજય છે.”
ના, અવિજેય નથી; સુંદરી, એ વાતને હજી વાર છે.” “એટલે ?'
“ચાલ મારી સાથે. આજે તને મારી આખી આયુધશાળાથી પરિચિત કરી દઉં. આપોઆપ તને બધું સમજાઈ જશે. સુંદરી, જો સામે કંઈ દેખાય છે ?"
“અંધારી ઘોર ગુફા છે.” ૨૩૮ ભગવાન ઋષભદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
