________________
શત્રુ
અમારું મન શાંત થયું છે. ખૂની ઝનૂનનો અંશ ઘણો જ અલ્પ થયો છે. સમી ભાસતી સૃષ્ટિ હવે કંઈક વહાલપભરી લાગે છે.”
“અને પશુઓ તરફ પ્રેમ થાય છે ?’’
ઘણો. અમારાં બાળકો તો માતાનાં સ્તનને બદલે ગૌસ્તનનાં અમી પીવે છે. વૃષભ તો જાણે અમારો બીજો ભાઈ. ટૂંકું ટૂંકું મન જાણે પહોળું પહોળું થતું જાય છે. અમારાં ઝનૂની દિલમાં કદી થનગનાટ નહોતો આવતો. ભક્ષને માટે તણાયેલી અમારી આંખોમાંથી અમારાં બાળક પણ ડરતાં, ને ભક્ષની મર્યાદા ભૂલેલાં અમે એ બાળકને પણ ભક્ષ બનાવતા. અમારા અવાજમાં વાઘને ડા૨વાની ભયંકરતા હતી-હ૨ણને પ્રેમથી પાસે બોલાવી શકવાની ક્ષમતા નહીં ! પંખીઓના કંઠમાં મધુર ગીત ભર્યું છે, એનું અમને ભાન નહોતું. એને જોઈને અમે એના અંદરના સૂરને, એના દિવ્ય દેહને બદલે એના માંસનો વિચાર કરતા : કેટલા જોરથી, કેટલા ઝનૂનથી ઘા કરવો કે એ પાંખ પ્રસારી ઊડી શકે તે પહેલાં ઘાયલ થઈ નીચે તરફડતું પડે ને અમારા હાથમાં આવે. અમે જ્યારે અમારા પેટમાં હોમવા એને વધેરવાની તૈયારી કરતા, ત્યારે એની લાચાર તગતગતી આંખો અમને કંઈ કંઈ કહેતી. અમે અમારી જાતને દૈત્ય લાગતા. એ પંખી-પશુ અમને કહેતું : “આજ અમારી દયા તમે ખાતા નથી, તો કાલ તમારી દયા કોઈ નહીં ખાય. વારા પછી વારો છે. પ્રભુ, અમારાં ખેતરોમાં શાન્તિથી બેસીને અમે તેમને ગાતાં સાંભળ્યાં, અમારી આસપાસ નાચતાં ને કિલ્લોલ કરતાં જોયાં, ને અમને પણ એમના જેવા ગાતા, નાચતા ને કિલ્લોલ કરતા થવાનું મન થઈ આવ્યું. સૃષ્ટિ આટલી સુંદર હશે, એની તો અમને કલ્પના જ નહોતી.”
“અને સાગરની પેલી માછલી તરફ ”
=
“પ્રભુ, શરમની કથા શું કહેવી ? પહેલાં તો અમે સંસારની પ્રત્યેક વસ્તુને ભક્ષ તરીકે જોતાં. એક ભયંકર અજગર જેમ વિવેકહીન રીતે પથ્થર, કંકર, પ્રાણી, પશુ, ઝાડ–જે આવે તેને ગળ્યા કરે તેવી અમારી વૃત્તિ હતી. માછલીને જોઈ પહેલાં જીભે પાણી છૂટતું, ને એ અમારા હાથમાંથી સરી જતી તો અમે ક્રોધથી ગાંડા થઈ માથું કૂટતા, એકબીજાનો દોષ શોધતા ને મારામારી કરતા. હવે પાણીની પરી જેવી માછલી વહાલી વહાલી લાગે છે. એનું જલનૃત્ય જોવામાં પ્રહરોના પ્રહરો સુધી આનંદ આવે છે.”
“ખેતરોમાં સૂતા સૂતા કદી આકાશ સામે નિહાળો છો ?” કુમારે પ્રશ્ન
કર્યો.
Jain Education International
કલ્પતરુનાં વાવેતર * ૧૪૫
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org