________________
નદીતીરે રહેવું, ફળફૂલ ખાવાં, વનેચરો સામે એક બની ઝૂઝવું, એ કુળોનો જીવનધર્મ હતો. સંતાનના જન્મ પછી મા-બાપ જલદી નિઃસ્તેજ થઈ જતાં ને જોતજોતામાં મરી જતાં, એ સ્થિતિ માટે નાભિદેવે ઘણું કર્યું. હવે સંતાન જન્મ પછી મા-બાપ ઓછાં મરતાં થયાં હતાં.
વિશાળ પૃથ્વીના એક અજાણ્યા ખૂણામાં આવેલ કુળમાં, આમ એક મહામાનવવંશ કર્મભૂમિને યોગ્ય નવઘડતર કરી રહ્યો હતો, પણ એ અતિ અલ્પ હતું. નાની એવી સીમામાં મર્યાદિત હતું.
એ નાની એવી સીમા કુમાર વૃષભધ્વજે એખદમ વિસ્તીર્ણ કરી નાખી. પહાડની એક કંદરામાંથી નીકળીને મંદ મંદ ગતિએ વહેતા ઝરણમાં જાણે પ્રચંડ પૂરના ઓઘ આવ્યા. સરયૂતીર પર વરોલાં કુળ જેવાં અનેક કુળ ઠેર ઠેર વસી ગયાં. દરેક કુળને પોતાની માનવતાનું પોતાની અસ્મિતાનું દર્શન થયું.
જાગૃતિની ઉષા વિકાસના મધ્યાહ્નમાં એકદમ પલટાઈ ગઈ.
જિજીવિષ પ્રજા જીવનજુદ્ધ ચઢી. એણે અંધારી ગુફાઓ તજી, મૃત્યુખીણ જેવી ઊંડી કંદરાઓ છોડી, ભયંકર જંગલો આઘાં મૂક્યાં. સમતલ ભૂમિ પર, સુસ્વાદુ ઝરણને કિનારે પ્રફુલ્લ ઉપવનમાં તેઓ વસવા આવ્યાં.
અગ્નિએ એમને જીવન આપ્યું. પશુઓએ એમને દૂધ આપ્યું. વૃક્ષોએ તેમને ઘર આપ્યાં. લતાઓએ એમને બિછાનાં આપ્યાં. પુષ્પોએ એમને શણગાર આપ્યો.
પણ કુળ વધતાં ચાલ્યાં. તેમ સામગ્રી ઘટતી ચાલી. સહુ સંચય કરવાનું શીખ્યા હતા, સર્જન કરવાનું નહીં. અછતના આંતરવિગ્રહ શરૂ થયા. એ વિગ્રહો કેટલીક વાર ભયંકર રૂપ ધરતા ત્યારે પરસ્પરના દ્વેષનો દાવાનલ જલી ઊઠતો.
આ ફરિયાદો નભિદેવ પાસે આવતી. વિચિત્ર હતી એ ફરિયાદો. દૂર દૂર હતાં એ કુળ. કુળકર રાજાઓએ અપનાવેલી હાકાર, માકાર ને ધિક્કાર નીતિ હવે વ્યર્થ થઈ હતી. દેવી સુમંગલા એમાં પ્રથમ મદદ કરતાં, પણ છેલ્લા દિવસોમાં એ પણ બહાર નીકળી ન શકતાં. રોજ ને રોજ ચિત્રવિચિત્ર ફરિયાદો આવતી.
“ફળફૂલ ખૂટ્યાં છે. બી હતાં એટલાં ખોવાઈ ગયાં. ફળફૂલ તો ખાધાં, કૂણી કૂણી ડાળો પણ ખાધી, હવે તો પશુઓ પર ગુજારો થાય છે !” “અગ્નિને યોગ્ય ઇંધન નથી; લીલાં વન કપાતાં ચાલ્યાં છે.
શતયજ્ઞકર્તા ૧૨૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org