________________
મારતા પેલા માનવીએ કહ્યું, એની આંખો જાણે વેરભાવથી નહીં પણ વાત્સલ્યભાવથી ચમકી રહી.
“શાન્ત થા, મહાપ્રાણી !” અને એણે જળ લાવીને એના તરફડતા દેહને સુખ પહોંચાડવા મહેનત કરવા માંડી. અરે, આ તો જીવનનો તો મિત્ર છે, પણ મૃત્યુનો પણ મિત્ર છે ! એના સ્વરો એવા મૃદુ હતા, કે મૃત્યુની છેલ્લી પળે ઝનૂની બનેલું એ મહાપ્રાણી પણ શાન્ત પડી ગયું. એણે પોતાની ભયંકર તીક્ષ્ણ ચાંચ માનવીના સુંવાળા હાથ પર ઘી, ને કાકલૂદીભર્યા સ્વરે છેલ્લી ઝીણી કિકિયારી કરી. એ કિકિયારી સાંભળી કિનારે આવેલાં જલમગર પણ પાણીમાં નાસી ગયાં.
“અનેકનાં મૃત્યુ એ જ જેનો નિત્યનો ખોરાક, એને પણ પોતાનું મૃત્યુ કેવું લાચાર બનાવી મૂકે છે ! વાહ રે મૃત્યુ !” માનવીની આંખમાં કરુણાની સ્નિગ્ધતા હતી. એણે ફરીથી મરતાના મોંમાં પાણી રેડ્યું, એક મમતાભર્યો હાથ એના દેહ પર ફેરવ્યો.
મહાપ્રાણી ધીરે ધીરે નિષ્પ્રાણ બનતું જતું હતું. ત્યાં પહાડની કરાડ પર ફરી ધસારો જણાયો; ઉપરથી કોઈ નીચે આવતું જણાયું. વેલાઓ એને વીંટળાઈ ગયા હતા. ધૂળ-માટીનો પાર નહોતો. બે-ચાર સાપ પણ એ વેલાની સાથે વળગ્યા આવતા હતા. આગંતુકના શરીરમાંથી રક્તના રેલા ચાલ્યા જતા હતા.
મહાપ્રાણીની શુશ્રુષા કરનાર માનવીએ એ તરફ જોયું તો એના મોંમાંથી ચીસ નીકળી ગઈ : “કોણ, સુયોધ ” અને એ વાનરની છલાંગે ઠેક્યો; અને એણે હરણની ગતિએ પડતા સુયોધને પોતાના આજાન બાહુમાં ઝીલી લીધો.
“દુષ્ટનો નાશ કરો !”” એ બૂમ સાથે ઉ૫૨થી ગબડતો સુયોધ બેભાન થઈ ગયો. શ્રમથી, ખેદથી, ક્ષુધાથી એની પહાડ જેવી કાયા ઓગળી ગઈ હતી; છતાં શૌર્યનો ઉદ્રેક એનો એ હતો. એના દેહ પરના ભયંકર ઉઝરડા, થયેલી ઝપાઝપીની તીવ્રતા દર્શાવતા હતા.
પેલો રૂપાળો માનવી પહાડ જેવા સુયોધને રમકડાની જેમ ઉઠાવી પાણીની નજીક લઈ ગયો. એણે એના ઘા ધોયા, ને વનસ્પતિ મૂકી વેલાના પાટા બાંધ્યા; એને થોડું પાણી પાયું ને વનૢસ્પતિ મૂકી કપાળ પર હાથ મૂકી બેચાર મીઠા શબ્દો કહ્યા. એ શુદ્ધિમાં આવતો જતો હતો. એને હવે વનફળોના સાત્ત્વિક ૨સની જરૂ૨ હતી. અને એ માટે શોર્ધમાં જતાં સુયોધનું શું કરવું એ સવાલ હતો. એને એકલો કેમ મૂકવો ?
૧૧૪ * ભગવાન ઋષભદેવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org