Sajjan Sanmitra yane Ekadash Mahanidhi

SR No.: 004503
Original Sutra Author: N/A
Author: Popatlal Keshav Doshi
Publisher: Popatlal Keshavji Doshi
Total Pages: 1262
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Literature
File Size: 31 MB

Page 1073

ચોગ સ્વાધ્યાય
૧૦૧૩ દશ પ્રકારના વાયુ કહ્યા છે
શાન્તિ પ્રશાનિ ટી મિશ્ર પ્રાણેશપાનઃ સમાનશ્ચ ઉદાનવ્યાનૌ ચ વાયવઃ.
પ્રસાદસ્થ તતઃ પરમઃ | નાગ: કુડથ કુક દેવદત્ત ધનંજયઃ |
–વાયવીય સંહિતા –ગોરક્ષ સંહિતા પ્રાણાયામથી શાંતિ એટલે વર્તમાન પ્રાણ, અપાન, સમાન, ઉદાન, વ્યાન,
અને આવનારા પાપની નિવૃત્તિ, પ્રશાંતિ નાગ, કુમ', કૂકર, દેવદત્ત અને ધનંજય- એટલે અંતર અને બાહ્ય અંધકાર–તમને આ દશ પ્રકારના વાયુ છે. આગળના પાંચ
નાશ, દીપ્તિ એટલે સૂર્ય-ચંદ્ર-ગ્રહ-તારા મુખ્ય છે. પાછળના પાંચ તેમાં અંતગત છે. જેવી જ્યોતિઓના દર્શન, મહાત્માઓના - હૃદયમાં પ્રાણવાયુ, ગુલ્હાદેશમાં અપાન, દર્શન, જ્ઞાનની સમકક્ષતાને લાભ, પ્રસાદ નાભિ-મંડલમાં સમાન, કંઠમાં ઉદાન અને એટલે આત્મતુષ્ટિ, આત્મામાં બુદ્ધિનું સારા શરીરમાં વ્યાન વ્યાપ્ત છે.
અવસ્થાન, અને પરમ શાંતિ વગેરે દિવ્ય - પાર્થિવ મંડળ વારૂણ મંડળ, વાયવ્ય ગુણે પ્રાણાયામથી સાધકમાં પ્રકાશિત મંડળ, અને આગ્નેય મંડળનું સ્વરૂપ, થાય છે. મંડળના રંગ, ચંદ્ર નાડી, સૂર્યનાડી તથા ઢે બીજે ચિત્તવૃક્ષમ્ય પ્રાણસ્પન્દનવાસને સુષુમણુ નાડીમાં વાયુસંચારના ફળ, સ્વરો એકમિશ્ચતઃ ક્ષીણે ક્ષિપ્ર અપિનશ્યતઃ | દય દ્વારા કાળજ્ઞાન, નાડી શોધન, પવનસા
–ગવાશિષ્ઠ ધન, પરકાય પ્રવેશ વગેરે વિષયને વિસ્તાર ચિત્તરૂપી વૃક્ષનાં બે બીજ છે. પ્રાણસદ્દગુરૂ પાસેથી સભ્યપ્રકારે સમજી લે. સ્પંદન અને વાસના. જેમાંથી એક ક્ષીણ પ્રાણાયામનું ફળ
થતા બીજુ શીધ્ર ક્ષીણ થાય છે.
દહાનતે માયમાનાનાં ધાતુનાં હિ યથા મલા O inexpressible revelation, feeling, rapture!
તથેન્દ્રિયાણ દહીંને દેષઃ પ્રાણસ્યનિહાતા “તતઃ ક્ષીયતે પ્રકાશાવરણમ!” – પાતંજલ સૂત્ર
જેમ અગ્નિસયેગથી ધાતુઓને મલ પ્રાણાયામથી પ્રકાશનું આવરણ ક્ષીણ
નષ્ટ થાય છે, તેમ ઈન્દ્રિયાદિકના દેષ પણ થાય છે.
પ્રાણના કવાથી નષ્ટ થાય છે. “તપે ન પ૨ પ્રાણાયામાતુ
જ અન્ના કમ્મ, તતો વિશુદ્ધિ મંલાનાં દીમિશ્ચ જ્ઞાનસ્યા”
અવેઈ બહુઆણિ વાસકેડી હિં -શ્રી પંચશિખચાય તેનાણી તિહિ ગુનો પ્રાણાયામથી પર કેઈતપ નથી. તેનાથી
ખઈ ઉસાસ મિત્તેણું છે મલની વિશુદ્ધિ થાય છે અને જ્ઞાનને
-પંચ વસ્તુ પ્રકાશ થાય છે.
અજ્ઞાની ક્રેડે વર્ષોમાં જે કર્મો ખપાવે પ્રાણાયામેન સિધ્યતિ
તે કમેને ત્રણ ગુપ્તિથી ગુપ્ત જ્ઞાની દિવ્યા : શાયદય : માતા એક ઉશ્વાસ માત્રમાં ખપાવે છે.
-મનુસ્મૃતિ