________________ 448 ___ अभिज्ञानशाकुन्तलम्- - [षष्ठो चतुरिका-( ससम्भ्रमम्-) समस्ससदु समस्ससदु भट्टा / [ (ससम्भ्रमं-) समाश्वसितु समाश्वसितु भर्ता] / . सानुमती-किं दाणिं ज्जेव णिन्वुदं करेमि ? अधवा सुदं मए सडन्तलं समस्सन्तीए देवजणणीए मुहादो-'जण्णभाअसमुस्सुआओ देवाओ ज्जेव तह अणुचिहिस्सन्ति जह सो भट्टा भइरेण धम्मपदिणी तुमं अहिणन्दिस्सदि' त्ति / ता ण जुत्तं मे एत्थ विलम्बिएं, जाव इमिणा बुत्तन्तेण पिअसहीं सउन्तलं समास्सासेमि / (-इयुद्धान्तकेन निष्क्रान्ता)। [किमिदानीमेव निवृतं करोमि ? / अथवा श्रुतं मया शकुन्तला समाश्वासयन्त्या देवजनन्या मुखात्-'यज्ञभागसमुत्सुका देवा एव तथाऽनुष्ठास्यन्ति-यथा स भर्त्ताऽचिरेण धर्मपत्नी त्वामभिनन्दिष्यति-' मरुप्रदेशे सहसैव लुप्तप्रवाहं-भवति / सरस्वती नदी हि कुरुक्षेत्रादिदेशेषु प्रवहति, बहावलपुर, खैरपुर-आदि म्लेच्छदेशेषु च क्वचिदन्तर्हिता च भवतीति प्रसिद्धम् / [ उपमा // 29 // - मोहं = मूर्छाम् / निर्वृतं = शकुन्तलावृत्तान्तनिवेदनेन सुखितं / देवजननी = कश्यपपत्नी, देवमाता-अदितिः।। __यज्ञभागे समुत्सुकाः = यज्ञभागाऽभिलाषिणः / सपत्नीकस्यैव यज्ञेऽधिकारात् / यद्वा विरहातुरो राजा यज्ञादिदेवकृत्यं यथावन्नानुतिष्ठतीति पुनस्तस्मिन् प्रकृतिस्थे सति यज्ञादयः पूर्ववत्प्रवत्तरन्निति प्रकृतिस्थं राजानं कः समुत्सुका देवाः / त्वां = शकुन्तलाम् / अभिनन्दिष्यति = स्वीकरिष्यति / आनन्दयिष्यति / अनेन = राजाऽनुरागादिसूचकेन / उद्धान्तकम् = उत्प्लुतिभेदः [चक्कर काट कर ऊपर को चढ़ना, 'उछलकर' 'कूदकर' 'झपटकर'] / 'पूर्व दक्षिणमुत्थाप्य पादं सङ्कोचयेत्ततः / ___ चतुरिका-(घबड़ा कर--- ) महाराज ! धैर्य धारण करिए / ( होश में आइए)। सानुमती-क्या इस राजा को शकुन्तला की खबर देकर अभी प्रसन्न कर दूँ ? / अथवा-मैंने शकुन्तला को धीरज देती हुई देवताओं की माता अदिति को, अपने मुख से शकुन्तला के प्रति यह कहते सुना है, कि-'यज्ञ. भाग के लिए उत्सुक हुए देवतागण शीघ्र ही ऐसा उपाय करेंगे, जिससे तेरा पति तेरे को पुनः पाकर तेरा सत्कार करेगा, और तुझे पाकर प्रसन्न होगा।