________________ 16 श्री चक्षुरप्राप्यकारितावादः શ્લોક-૩૫ : અવતરણિકા : આ રીતે આવરણના ક્ષયોપશમ રૂપ દેશની અપેક્ષાવાળી યોગ્યતાથી જ્ઞાનમાં પ્રધાનરૂપે દેશનું જ ભાન થતું હોવાથી અપ્રાપ્યકારિત્વ પક્ષનાં અન્ય હેતુઓમાં કોઈ દોષ નથી એવું સિદ્ધ કરતા કહે છે. इत्थं पृथुतरज्ञानं त्वग्दृष्टान्तेन चक्षुषः / समर्थितं स्वमानेन वर्धमानेन नार्थवत् // 35 // શ્લોકાર્થ આવું હોવાથી = દેશની અપેક્ષાવાળી યોગ્યતાથી દેશ રૂપે જ દેશીનું જ્ઞાન થતું હોવાથી વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે કિરણાવલી પ્રકાશમાં સ્વમતિથી ત્વનાં દષ્ટાન્તથી ચક્ષને પ્રાપ્યકારિ માનીને પૃથુતર જ્ઞાનને = પોતાની અપેક્ષાએ મોટી વસ્તુના ગ્રહણને આપેલું સમર્થન અર્થવતું નથી અર્થાત્ નિષ્ફળ છે. આશય એ છે કે કિરણાવલીમાં પૂર્વપક્ષ રૂપે જે ઉદયનાચાર્યે કહ્યું છે કે : “વક્ષઃ મHIMરિ પૃથુતUI, થર્વ તરૈવં યથા પરશુઓને નરહરનિશા' આ પૂર્વપક્ષના ખંડનની અવતરણિકા કરતાં ટીકાકાર વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે પૃથુતર પ્રહણ એ અપ્રાપ્યકારિત્વના અભાવવતી સ્વાધિકપરિમાણગ્રાહી -- ઇન્દ્રિયમાં હોવાથી વ્યભિચારી છે. એમ કહ્યું છે. પણ એ વાત બરાબર નથી કેમકે ત્વગુઇન્દ્રિય પણ તાદેશયોગ્યતાનાં બળે દેશરૂપે જ દેશિનું જ્ઞાન કરે છે. માટે વ્યભિચાર આવશે નહિ. 48. देशापेक्षयोग्यतया प्राधान्येन देशस्यैव ज्ञाने। શ્લોક-૩૬ : અવતરણિકા : ઉદયનાચાર્ય પૃથુતર પ્રહણરૂપ હેતુનું જે ખંડન કિરણાવલીમાં કર્યું છે તેનું ખંડન કરતા કહે છે. स्यादेतद्यदि नेस्य पृथ्वग्रत्वेन दीपवत् / तद्वदेव तदा भायात् भाग्रं तत्प्रतिसम्लुतम् // 36 // શ્લોકાર્થ : જો નેત્રનું પૃથ્વગ્રપણુ હોવાથી = અગ્રભાગ પૃથુ હોવાથી દીપકની જેમ પૃથુતરનું ગ્રહણ થાય તો દીપકની જેમ જ ભાગ = ચક્ષુના કિરણોનો અગ્રભાગ તેના પ્રતિ = ચક્ષુ પ્રતિ સમ્પ્લવ પામેલો દેખાય. 42. પૃથુતજ્ઞાનમ્ 10. રીપત્ર 12. નેત્રમ્
