________________ सामान्य पाठ्यक्रम (क) संक्षिप्त व नियमित कार्यक्रम (प्रकारान्तर 1) सूर्य नमस्कार। - शशांकासन, उष्ट्रासन, भुजंगासन, शलभासन, धनुरासन, पश्चिमोत्तानासन, अर्ध मत्स्येन्द्रासन, एक पाद प्रणामासन, भूमि पाद मस्तकासन, शवासन / . नाड़ी शोधन प्राणायाम एवं मृदु भस्त्रिका प्राणायाम / (ख) संक्षिप्त व नियमित कार्यक्रम (प्रकारान्तर 2) सूर्य नमस्कार / शशांक भुजंगासन, त्रिकोणासन, योग मुद्रा आसन, मत्स्यासन, जानु शिरासन, परिवृत्ति जानुशिरासन, गरुड़ासन, मूर्धासन एवं शवासन / नाड़ी शोधन प्राणायाम और मृदु भस्त्रिका प्राणायाम / (ग) अपेक्षाकृत विस्तृत कार्यक्रम (प्रकारान्तर 1) सूर्य नमस्कार। शशांकासन, सुप्त वज्रासन, ताड़ासन, उत्थित लोलासन, भुजंगासन, शलभासन, धनुरासन, पश्चिमोत्तानासन, कन्धरासन, अर्ध मत्स्येन्द्रासन, सर्वांगासन, हलासन, उष्ट्रासन तथा अंत में शवासन / नाड़ी शोधन प्राणायाम (उच्च अभ्यास), भस्त्रिका प्राणायाम / उड्डियान बंध। योनि मुद्रा। (घ) अपेक्षाकृत विस्तृत कार्यक्रम (प्रकारान्तर 2) सूर्य नमस्कार। शशांक भुजंगासन, योग मुद्रा आसन, मत्स्यासन, ग्रीवासन, पश्चिमोत्तानासन, पृष्ठासन, पाद हस्तासन, धनुरासन, हंसासन, सर्वांगासन, हलासन और शीर्ष पादासन। शवासन / कार्यक्रम (ग) के अनुसार प्राणायाम, बंध एवं मुद्रा / 390