Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 89

या-पक्लुविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलिते [26 गत्यर्थात् कुटिले / 3 / 4 / 11 // 113 ) इति द्वित्वं, “गहोर्जः" ( 4 / 1 / 40 इति पूर्वस्य वृत्तिः-व्यञ्जनादेरेकस्वराद् गत्यर्थात् “कुटिल गस्य जः,) "आगुणावन्यादेः" ( 43148 ) इति गुणः, "यो यडि" (2 / 3 / 101) इति रस्य लत्वम् / २"चरएवार्थे वर्तमानाद्धातोर्यट" स्यात्, न भृशाभीक्ष्ण्ये / फलाम्" (411153) इत्यभ्यासे मोन्तः, “ति चोपान्त्याकुटिलं क्रामति='चंक्रम्यते, (एवं ) दंद्रम्यते / ऽतोऽनोदुः" (4 / 1154) इति धातोः अतः उः, "भ्वाकुटिल इति किम् ? भृशमभीक्ष्णं वा क्रामति / धात्व देनामिनो दी?" इत्यादिना (2 / 1163 सूत्रेण) दीर्घः, र्थविशेषणं किम् ? साधने कुटिले मा तभू,- कुटिलं ( इत्येवं ) चञ्चूर्यते ( इति सिद्धम् ) 3"जपजभवहदपन्थानं गच्छति / कथं जङ्गमः ? रूढिशब्दोऽ शभञ्जपशः” ( 41352) इत्यनेनाभ्यासे मोऽन्तः, यम् , लक्षणया स्थावरप्रतिपक्षमात्रे वर्त्तते // 11 / / "अन्तरङ्गानपि विधीन्बहिरङ्गा लुब् बाधते''इति न्यायाअवचूरिः--१"मुरतोऽनुनासिकस्य" (4 / 1 / 51) त्प्रथमं यङो लोपे कृते "नो व्यञ्जनस्य०" ( 412345) इति मोऽन्तः / २“जङ्गमः” इत्यत्र कुटिलार्थाभावात्कथं | इत्यनेन नकारस्य लोपो न भवेदित्येतदर्थम् // 12 // यङ् इति पराऽऽशङ्का, तत्राह-रूढीति, गम्धातुः, गच्छ न गृणा-शुभ-रुचः / 3 / 4 / 13 // तीति जङ्गमः, “गमेर्जम् च वा" (13) इत्युणादिसूत्रेण अप्रत्ययः, (द्वित्वे) धातोः पूर्व 'जम्' इत्यादेशश्च, ___ वृत्तिः-गृणातिशुभिरुचिभ्यो भृशादौ “यङ ( इत्येवं ) जंङ्गमः इति सिद्धम् / यन्मुख्यं प्रवृत्तिनि / न" स्यात् / गर्हितं गृणाति, भृशं शोभते, रोचते . मित्तं शब्दस्य तत्प्रत्यासत्या तदुपलक्षितं धर्मान्तरमुपा // 13 // दाय प्रवृत्तिलक्षणा उच्यते, तया // 11 // अवचूरि:-'आदिशब्दादू गृणातेर्गझेऽप्यर्थे न - गऋ-लुप-सद-चर-जप-जभ-दश-दहो गर्ये यङ् / भृशं पुनः पुनर्वा रोचते / गऋश् शब्दे,शुभि दीप्ती / 3 / 4 / 12 // (रुचि अभिप्रोत्यां च ) // 13 // वृत्तिः--"गर्य एवार्थे वर्तमानेभ्यो गऋप्रभृति बहुलं लुप् / 3 / 4 / 14 // धातुभ्यो यह" स्यात् / गर्हितं-निन्द्यं निगिरति- वृत्तिः-“यो 'बहुलं लुप्" स्यात् / बोभूयते, निजेगिल्यते, ( एवं ) लोलुप्यते, सासद्यते, 'चञ्चू- .बोभवीति, बोभोति / बहुलग्रहणं प्रयोगानुसरणार्यते, जाप्यते, दन्दश्यते, दंदह्यते / दशेः कृतनलो- र्थम्, तेन क्वचिद् यङ न लुप्यते,-'लोल्या, पोपूपस्य निर्देशोयकोलुप्यपि नलोपार्थः, तेन उदंदशीति / या // 14 // गर्दा इति किम् ? साधु जपति / धात्वर्थविशेषणं किम्? साधने गर्दै मा भूत्,- जपति वृषलः। नियमः ___ अवचूरिः- 'बहुङ् महुङ् वृद्धौ, बह,, "उदितः किम् ? भृशं पुनः पुनर्वा निगिरति, कुटिलं चर स्वरान्नोऽन्तः" (4 / 4 / 98 // इति) बंह, बहतेऽस्मात्कातीत्यत्र न यङ् // 12 // र्यजातमिति "बहुलम्," "स्थावङ्किवंहितन्दिभ्यः किन्न लुत्क"* ( 486 ) इत्युणादिसूत्रेण "उल" ( प्रत्ययअवचूरिः--न भृशादिष्वित्येवकारार्थः। 'ग्ऋत् / स्तथा) नोऽन्तलोपः / लोलूयन-लोलूया, पोपूयनंनिगरणे, गहितं-निन्धं निगिरति इति यङ्, "ऋतां क्ङ्-ि पोपूया, “शंसिप्रत्ययातू" (5 / 3 / 105 ) इत्यनेन अप्रतीर्' ( 4 / 4 / 116 ) इति ईर्, “सन्यङश्च" (4 // | त्ययः, "आतू" ( 2 / 4 / 18 ) इत्यनेन आप् / भृशं इदं सूत्रमशुद्धं प्रतीयते, बृहद्वृत्तौ "स्थावङ्किबंहिबन्दिभ्यः किन्नलुक् च" इत्याकारकसूत्रस्य वर्शनात् /