Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 85

परस्मैपदविधानम् मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलिते [ 25 * इति सकर्मकोदाहरणं दशितमित्याह-उपसंप्राप्तीत्यादि, | भूत्, एतदर्थ गकारः कृतः, तेन चेतयते, नात्र परस्म अयमभिप्रायः- अकर्मका अपि धातवः सोपसर्गाः सकर्मका पदम् / ईगित (तः।३।३।९५) इत्यात्मनेपदस्यापवादोऽयभवन्ति / उपपूर्वकस्तु रमिरकर्मकोऽपि स्यादिति "उपरमते / मणिगि प्राणि इति योगः // 10 // संतापः, उपरमत्यवद्यात्' इति अकर्मकपरिणा ( ? ) | 'चल्याहारार्थे बुधयुधपुद्रुस नशजनः दर्शितमित्यर्थः // 10 // अणिगि प्राणिक कानाप्याण्णिगः / / 3 / 3 / 108 // वृत्तिः-चल्यर्थेभ्यः, ( कम्पनार्थेभ्यः ) आहा. 3 / 3 / 107 // रर्थेभ्यः इक बुधयुधादिभ्यश्च णिगन्तेभ्यः "कर्तरि ___वृत्तिः–अणिगवस्थायां य: प्राणिकर्तृ कोऽ- परस्मैपदं" स्यात् / चल्यर्थः, चलयति, कम्पयति / कर्मकश्च धातुस्तस्माण्णिगन्तात् “कर्तरि परस्मैपदं" आहारार्थः, भोजयति, आशयति चैत्रमन्नम् ( अशस्यात् / 'आसयति चैत्रम् / अणिगिति गकारः किम् ? श् भोजने)। इङ,-सूत्रमध्यापयति शिष्यम् / बुध-, णिजवस्थायां प्राणिकत कानाप्याण्णिगन्ताद् यथा बोधयति पद्मं रविः, बोधयति शिष्यं धर्मम् / युध्-, परस्मैपदं स्यात्- चेतयमानं प्रयुक्त चेतयति / योधयति काष्ठानि / पु,-प्रावयति राज्यं, प्रापयतीप्राणिकर्तृकांदिति किम् ? शोषयते ब्रीहीनातपः। | त्यर्थः / द्रु,-द्रावयत्ययः(लोहः) / स्नु, स्रावयति तैलं, अनाप्यादिति किम् ? कटं कुर्वाणं प्रयुक्त = कटं | स्यन्दतीत्यर्थः / नश, नाशयति पापम / जन-जनयति कारयते // 10 // पुण्यम् // 10 // इति तृतीयस्याध्यायस्य तृतीयः पादः / ग्रन्थाग्रम्-२५५॥ अवचूरिः-'आस्ते चैत्रः, आसीनं चैत्र मैत्रः प्रयुक्त, णिग् / एवं शेते चैत्रः, चैत्रं शयानं मंत्रः प्रयुक्त शाय- . अवचूरिः-१चलिश्च आहारश्न, तयोरर्थश्चल्याहारार्थः, यति चैत्रम् / शुष्यन्ति व्रीहयः, तान् व्रीहीन शुष्यत चल्याहारार्थश्च इङ् चेत्यादि / २"बुध अवगमने,' "बुधग् आतपः प्रयुङ्क्त, शोषयते व्रीहीनातपः / “प्राण्यौषधि- बोधने" इति भ्वादिको, "बुधि मनि च ज्ञाने" इति वृक्षोभ्योऽवयवे च" ( 6 / 2 / 31 ) इति सूत्रे प्राणिन दिवादिः इति त्रयोऽपि बुधा गृह्यन्ते / णी क्रीजीऔषधिवृक्षाः पृथग्-विभावे(गे)न दर्शिताः / तथाहि- ङः” (4 / 2 / 10) इति आत्वम् / “च्युङ ज्युङ् जुङ्ङ् इह शास्त्रे लोकप्रतीता एव त्रसरूपाःप्राणिनो गृह्यन्ते, न प्लुङ् गतो," " इंदुद्रुशुनुगतो" इति " पुत्रस्थावरा औषधिवृक्षाः, इति व्रीह्यादय औषधयः प्राणी- | णामचलनार्थार्थ', शेषाणां धातूनां सकर्मकार्थमप्राणिति न प्रसिद्धाः / णिग् इत्यत्र गकारः किम् ? अणिग- कर्तृकार्थ च चल्याहारेति वचनं कृतम् // 108 // अत्र वस्थायां प्राणिकर्तृकानाप्यात् णिजन्तात् परस्मैपदं मा | सूत्रेऽवचूरिश्लोक-४४०, अक्षर-२३ (?) / इत्याचार्यश्रीहेमचन्द्रविरचिते मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलिते सिद्धहेमशब्दानुशासने तृतीयाध्यायस्य ततीयः पादः समाप्तः ma