Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 83

परस्मैपदविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलिते लक्षणं फलं सदसद्वा विवक्षानिबन्धनमेव ग्राह्यम्, करोतीत्यर्थः // 98 // तथैव लोके व्यवहारात् // 65 // 'दापन्तरगम्ये वा / 3.3 / 99 // ___अवचूरिः-यजी देवपूजासङ्गतिकरणदानेषु / वृत्तिः-अनन्तरसूत्रपञ्चकेन यदात्मनेपदडुपचीपाके। डुकृग् करणे / अर्थ्यते इत्यर्थ:-अर्थ- मुक्तं तत् पदान्तरगम्ये फलवत्कर्तरि वा स्यात्। नीयः, स्वस्यार्थः = स्वार्थः-स्वर्गादिः, स स्वार्थः लक्षणं स्वं शत्रं परिमोहयते, परिमोहयति; स्वं कटं कुरुते, यस्य फलस्य-तत् / / 95 / / करोति इत्यादि / / 6 / / ज्ञोऽनुपसर्गात् / 3 / 3 / 66 // अवचूरि:- पदं च तत् अन्तरं च = पदान्तरं, ____ वृत्तिः-उपसर्गरहितजानातेः फलवति कर्तर्या पदान्तराद गम्यो-ज्ञातव्यः =पदान्तरगम्यः, तस्मिन् सतीस्मनेपदं भवंति / गां *जानीते / अनुपसर्गादिति त्यर्थः / अनन्तरैः - पाश्चात्त्यैः "परिमुहायमायस०, किम् ? स्वर्ग प्रजानाति / फलवतीत्येव- परस्य गां / ईगितः, ज्ञोऽनुपसर्गातू, वदोऽपातू, समुदाङोयमे." जानाति / अकर्मकाज्ज्ञाधातोः परतः "ज्ञ" (3 / / इति पञ्चभिः सूत्रः फलवत्कर्तर्यात्मनेपदं विहितं तत् 382) इत्यनेन सिद्धे सकर्मकार्थ वचनम् // 66 // आत्मनेपदं पदान्तरेणापि कर्तुः फलवत्त्वे गम्ये -प्रतीय माने सति पक्षे यथा स्यादित्याह-"अनन्तर" इत्यादि, - अवचूरि:- *"एषामीळअनेऽदः" ( 4 / 2 / 97 ) अन्यथा कत्तुंः फलवत्त्वस्य शब्दान्तरेणाभिहितत्वात इत्यनेन ईकारः / / 96 / / आत्मनेपदं न स्यात् इति भावः / उप्रतीयमाने सति / वदोऽपात् / 3 / 3 / 67 // ४आदिशब्दातू स्वमच गमयते गमयति वा, स्वं शिरः कण्डूयते कण्डूयति वा, स्वां गां जानीते जानाति वा, ___ वृत्तिः-अपपूर्वाद्वदतेः फलवति कर्त्तर्यात्मनेपदं स्वं शत्रुमपवदते अपवदति वा, स्वान् व्रीहीन संयच्छते स्यात् / एकान्तमपवदते, निराकरोतीत्यर्थः / फल | संयच्छति वा // 99 // वतीत्येव: अपवदति, परं स्वभावतः / / 67 / / शेषात्परस्मै / 3 / 3 / 100 // - समुदाडो यमेरग्रन्थे / 3 / 398 // वृत्तिः–उपयुक्तात्-प्रोक्ताद् अन्यः शेषः। येभ्यो वृत्तिः-समुदाङपराद् यमेरग्रन्थविषये फल- धातुभ्यो येन विशेषेणात्मनेपदमुक्त, ततोऽन्यस्मावत्कर्त्तर्यात्मनेपदं स्यात् / 'संयच्छते ब्रीहीन्, २उद्य- द्धातोः कर्तरि परस्मैपदं भवति / अनुबन्धोपसर्गाच्छते भारम्, आयच्छते भारम् / अग्रन्थे इति र्थोपपदप्रत्ययभेदाचानेकधा शेषः / अनुबन्धशेषात्किम् ? वैद्यश्चिकित्सामुद्यच्छति // 8 // भवति, अत्ति, बोभवीति इत्यादि / उपसर्गशेषात, प्रविशति / अर्थशेषात्,-करोति,नयति। उपपदशेषात्अवचूरिः-'सम्बध्नातीत्यर्थः / उत्पाटयतीत्यर्थः / यः / / साधुभ्यः संप्रयच्छति, गृहे संचरति, साधु पदं समुदाङो यमेरिति सूत्रे फलवतीति किम् ? संयच्छति, कारयति / प्रत्ययशेषात् ,-शत्स्यति // 10 // उद्यच्छति, आयच्छति परस्य वस्त्रम् / तथा आङपूर्वात अकर्मकात स्वाङ्गकर्मकाच "आङो यमहनः " ( 3 / 3 अवचूरिः-पूर्वप्रकरणेनात्मनेपदनियमः कृतः, पर८६ ) इत्यनेनात्मनेपदे सिद्धेऽन्यकर्मकार्थ "समूदाङो." स्मैपदं त्वनियतम्, अतस्तन्नियमार्थ "शेषात्परस्मै" इवं इति वचनं कृतमित्यर्थः / उवैद्यश्चिकित्साग्रन्थे उद्यम वचनं कृतम्। "इङितः कर्तरि" (3 / 3 / 22) इत्यनेना अयं विग्रहश्चिन्त्यः, अन्यद मतं मतान्तरमित्यादिवदनान्यत् पदं पदान्तरमिति विग्रहस्वरूपत्वादू /