Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 71

आत्मनेपदविधानम्] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलिते [11 विषयादन्यत्र "क्रमोऽनुपसर्गात्" इति सूत्रं प्रवर्तते। , क्रमेः कर्तर्यात्मनेपदं स्यात् / साधु विक्रमते गजः / सोपसर्गक्रमेवृत्यादिसूत्रपञ्चकरात्मनेपदम्, निरुपसर्गा- | स्वार्थ इति किम् ? अश्वन २विक्रामति // 50 / / चक्रमेः क्रमोऽनुपसर्ग (गात्) इत्यनेनैव विकल्पेनात्मनेपदं भवति / अप्राप्ते विभाषा // 47 // अवचूरिः-स्वार्थे इति किम् ? इत्यस्यायं भाव: कर्तृ कृते स्वार्थयात्मनेपदं भवति, न करणकृते परकृते वृत्तिसर्गतायने / 3 / 3 / 48 // स्वार्थयात्मनेपदं भवति / नन्वश्वेन विक्रामतीत्यत्र पाद____ वृत्तिः -- 'वेति निवृतम् / त्यत्तदिष्वर्थेषु क्रमः विक्षेप एव क्रमिवर्तते, स च पादविक्षेपः कर्तृकृतः करकर्त्तर्यात्मनेपदं स्यात् / वृत्तिः अप्रतिबन्धः आत्मया- णकृतो वा भवतु ? सत्यम्, “गौणमुख्ययोमुख्य कार्य" पनं वा, शास्त्रेऽस्य क्रमते बुद्धिः, शास्त्रे न प्रतिह- मिति न्यायात् सर्वकारकप्रधानभूतकर्तृत एव गृह्यते / न्यते आत्मानं यापयति वेत्यर्थः / सर्गः-उत्साहः अत्र तु करणकृतः पादविक्षेप इति नात्रात्मनेपदम् / तथा चेष्टागम्यः, तात्पर्य क्रियागम्यं वा, सूत्राय क्रमते, | विक्रामति राजा, उत्सहते इत्यर्थः / अत्र परोपादेवेति तत्परो वा अनुज्ञातो वा सूत्राथमुत्सहते / तायन- नियमात् वृत्तिसप्रेत्यादिनाप्यात्मनेपदं न भवति // 50 // स्फीतता,संतानः पालनं वा, क्रमन्तेऽस्मिन् योगाः प्रोपादारम्भे / 3 / 3 / 51 / / समाधयः / “वृत्त्यादिष्विति किम् ? कामति / / 4 / / वृत्तिः- १आरम्भार्थात् प्रोपाभ्यां परात् क्रमेः अवचूरिः- 'व्यावृत्तेर्व्यवच्छेद्याभावात् अर्थवि- | कर्तर्यात्मनेपदं स्यात् / प्रक्रमते, उपक्रमते भोक्त, शेषोपादानाद्वा वा इति निवृत्तम् / "२भामा सत्यभामा" प्रारभते अङ्गीकरोति वेत्यर्थः / आरम्भ इति किम् ? . "भीमो भीमसेनः' इतिवन् सर्गेणाऽतिसर्गशब्दस्य लक्ष प्रक्रामति, यातीत्यर्थः / 2 उपक्रामति समीप यातीणादनुज्ञा वोच्यते, अनेकार्थत्वाद्धातूनाम् / क्रमन्तेऽ- त्यथः / / 5 / / स्मिन् योगाः, कोऽर्थः? स्फीता भवन्ति योगाः, ( यद्वा ) संतन्यन्ते-संतानेन प्रवर्तन्ते, अथवा पाल्यन्तेऽस्मिन् विषये ____ अवचूरिः- 'बहूनां क्रियाणामाद्यमनुष्ठानमादौ कगुरुणा योगाः, रक्ष्यन्ते इत्यर्थः / वृत्त्यादिष्वित्येव-परा र्तव्यमारम्भ उच्यते, आदिकर्म इति पर्यायः, आदिकक्रामति-परावृत्त्या कामति,शौर्य वा कुरुते समीपे गच्छति र्थेि वर्तमानात्क्रमेकर्तरि (आत्मनेपदं भवतीत्यर्थः) / २उपक्रामतीत्यत्र परोपादित्येनेनापि नात्मनेपदं, वृत्त्यावेत्यर्थः // 48 // देरर्थस्याऽविवक्षितत्वात् // 51 // परोपात 3 / 3 / 46 // . आडो ज्योतिरुद्गमे / 3 / 3 / 52 // वृत्तिः--परोपाभ्यामेव पराक्रमेच्याद्यर्थेषु वृत्तिः-आङः परात्क्रमः ज्योतिषां चन्द्रादीनाकर्त्तर्यात्मनेपदं स्यात् / पराक्रमते, उपक्रमते / परो मुद्गमे (उदये) वर्तमानाकर्तर्यात्मनेपदं स्यात् / पादिति किम् ? अनुक्रामति / वृत्त्यादिषु त्वन्योपस आक्रमते चन्द्रः सूर्यो वा, उदयते इत्यर्थः, ऊँअयि र्गपूर्वादपि पूर्वेण सूत्रेण मन्यन्ते / निष्क्रमते, प्रति वयि धातुः / ज्योतिरुद्गम इति किम् ? आक्रामति क्रमते, न प्रतिहन्यते इत्यर्थः // 46 / / माणवक: कुतुपम्, (दर्भम् / अवष्टभ्नातीत्यर्थः / . अवचूरिः—पूर्वेण सिद्धेऽपि नियमार्थमित्याह-परो- धूम आक्रामति, हर्म्यतलमुद्गच्छन् व्याप्नोतीपाभ्यामेव // 49 // त्यर्थः // 52 // वेः स्वार्थे / 3 / 3150 // ___ अवचूरिः--तलशब्दः स्वरूपार्थः, यथा नभस्तलं वृत्तिः-स्वार्थः पादविक्षेपः / स्वार्थे विपूर्वात् / तथा हर्म्यमेव (हर्म्यतलम्) // 52 // .'उदयते' इत्यत्र अयिवयीत्यादिगणप्रविष्टः अयि धातुरित्यर्थः /