Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 522

462] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ० 7 पा० 2 सू० 137-143 वात् परो यो गुणशब्दस्तदन्तात् कृग्योगे कृषिविषये तथा अन्तरवयवानां बहिर्निष्कासनं निष्कोषण'डाच्' स्यात् / द्विगुणा करोति क्षेत्रम् [द्विगुणं मुच्यते / निष्कुलं करोति निष्कुला करोति / कर्षणं करोति क्षेत्रस्य], त्रिगुणा करोति; क्षेत्रस्य निष्कोषणे इति किम् ? निष्कुलं करोति शत्रुम् / 139 / द्विगुणं त्रिगुणं विलेखनं करोतीत्यर्थः // 136 // ___ प्रिय-सुखादानुकूल्ये // 7 / 2 / 140 // समयाद् यापनायाम् // 7 / 2 / 137 // म० वृ०-प्रियसुखाभ्यां कृगा योगे आनुकूल्ये म० वृ०-समयशब्दात् यापनायां कालविलम्बे / गम्यमाने 'डाच्' स्यात् / प्रिया करोति, सुखा करोति [कालक्षेपे] गम्यमाने कृगा योगे 'डाच्' स्यात् / गुरुम् ; गुरोरानुकूल्यं करोति, गुरुमाराधयतीत्यर्थः।। [समयं करोति= समया करोति, अद्य श्वो वा ते पटं दास्यामि इति कालक्षेपं करोतीत्यर्थः / यापना- अव०-आनुकूल्ये इति किम् ? प्रियं करोति यामिति किम् ? समयं [सङ्कतें। करोति // 137 / / / सामवचनम् , सुखं करोति ओषधपानम / सचेतनस्य, सपत्र-निष्पत्रादतिव्यथने // 7 / 2 / 136 // धर्म आनुकूल्यम् , अत्राऽचेतनानामियं प्रकृतिः / 140 __ म००-सपत्रनिष्पत्राभ्यां कृगा योगेऽतिव्य दुःखात् प्रातिकूल्ये // 7 / 2 / 141 / / थने अतिपीडने गम्यमाने 'डाच्' स्यात् / म० वृ०-दुःखात् प्रातिकूल्ये गम्ये कृग्योगे 'सपत्रा करोति मृगम् , शरमस्य मृगत्य शरीरे प्रवेश 'डाच' स्यात् / दुःखा करोति शत्रुम् , शत्रोः प्रतिकूल यतीत्यर्थः / निष्पत्रा करोति, शरमस्य [ मृगस्य ] माचरतीत्यर्थः / प्रातिकून्य इति किम ? दुःखं करोति अपरपार्श्वन निष्क्रमयतीत्यर्थः / सपत्रा करोति रोगः।। 141 // . वृक्षं वायुः, निष्पत्रा करोति वृक्षं वायुः / अत्र पत्र शूलापाके / / 7 / 2 / 142 // शातनम् [ पत्रयातनम् ] एवातिव्यथनम् / सपत्रा म. वृ०-शूलाल्पाके गम्यमाने कृगा योगे करोतीत्यपि मङ्गलाभिप्रायेण वृक्षस्य निष्पत्राकरण- 'डाच' स्यात् / 'शूला करोति मांसम, शूले पचती. मेवोच्यते / यथा दीपो नन्दतीति विध्वंसः सूच्यते। त्यर्थः / पाक इति किम ? शूलं करोति कदन्नम् / 142 / अतिव्यथनमिति किम् ? सपत्रं करोति वृक्षं जलसेकः, निष्पत्रं करोति वृक्षतलं भूमिशोधकः / / 138 / / प्रव०-शूला करोति, अत्र पचत्यर्थो ज्ञातव्यः, धातूनामनेकार्थत्वात् / कुत्सितमन्नं कदन्नम् , कदन्नं अव०-पत्रं शरो बाणः, सहपत्रमनेनेति स कत पदम् , कोः कत्तत्पुरुषे'(३।२।१३०) इति कत्।१४२ पत्रः, सपत्रं करोति इति वाक्यम , सपत्रा करोति मृगम् (इति) उदाहरणम् ।निर्गतं पत्रमस्मात इति सत्यादशपथे / / 7 / 2 / 143 // निष्पत्रः, निष्पत्रं करोति-निष्पत्रा करोति // 138 // म० वृ०-लत्यशब्दात् शपथादन्यत्र वर्तमा नात् कृग्योगे 'डाच स्यात् / सत्या करोति निष्कुलानिष्कोषणे // 7 / 2 / 139 // वणिग भाण्डम् / अशपथ इति किम् ? २सत्यं म० वृ०-निष्कुलात् कृग्योगे निष्कोषणेऽर्थे | करोति // 143 / / ‘डाच् ' स्यात् / निष्कुला करोति दाडिमम् // 139 / / अव०-१ कोऽर्थः ? सत्यं कारः कार्षापणादिद्रव्यस्य अव०-निष्कृष्टं कुलमवयवसवातः कोऽर्थ.? | दानेन मयाऽवश्यमेव इयं वस्तु क्रेतव्यं गृहीतव्यमिति दाडिमकुलिकादि अस्मात् फलादिति निष्कुलम् / | विक्रेतारं प्रत्या ययति इत्यर्थः। यदीदमेनं न भवति *अयं विग्रहश्चिन्त्यः / “सह पत्रेण" इति विग्रहेण भाव्यम् /