Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 521

सात्प्रत्ययार्थाधिकारः] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंघलितम्। 2 जातेः सम्पदा च' इति सूत्रे सर्वोदाहरणानामग्रे | वाक्यम् , देवत्रा करोति द्रव्यम् 'इत्युदाहरणम् / इयमवचूरिः,-यथैव हि एकस्य द्रव्यस्य सर्वावयवा- | देवाय दातव्यमिदमिति बुद्धया यत् स्थापितं तदिभिसम्बन्धे प्रागतत्तत्त्वेन व्याप्तिर्भवति तथा जातेः / दानी देवाय ददातीत्यत्युदाहरणानामर्थः / (आदिसामान्यस्यापि सर्वव्यक्तिसम्बन्ध प्रागतत्तत्त्वे व्याग्नि- शब्दात् ) गुरुत्रा भवति, गुरुत्रा सम्पद्यते // 133 / / भवति / एवं च सूत्रे व्याप्ताविति सामान्योपादानात् सप्तमी-द्वितीयाद्देवादिभ्यः / / 7 / 2 / 134 // कृभ्वस्तियोगे पूर्वेणैव स्सात् सिद्धः / सम्पद्यते इति प्रयोगार्थे तु 'जातेः सम्पदा च' इति वचनं म० वृ०-सप्तम्यन्तेभ्यो द्वितीयान्तेभ्यश्च कृतम् / / उ उभयोः', कोऽर्थः ? कृभ्वस्तिसम्पद्योः देवादिभ्यः 'त्रा' स्याद्वा स्वार्थे / देवेषु वसतिप्रवृत्त्यर्थम् // 131 / / . देवत्रा वसति, देवेषु भवति देवत्रा भवति, देवत्रा स्यात् / देवान् करोति देवत्रा करोति, तत्राधीने // 7 / 2 / 132 / / देवान् गच्छति-देवत्रा गच्छति / एवं मनुष्यत्रा म० वृ०-कृभ्वस्तिभ्यां सम्पदा चेत्यनु. वसति इत्यादि // 134 / / वर्त्तते / कर्मकर्तृभ्यां प्रागतत्तत्त्वे इति च निवृत्तम् / तत्रेति सप्तम्यन्तादधीने आयत्तेऽर्थे कृभ्वस्तिसम्प अव०-आदिशब्दात् मनुष्यत्रा गच्छति, द्भिोगे 'स्सात्' स्यात् / 'राजसात् करोति, राज- पुरुषत्रा वसति, पुरुषत्रा गच्छति, पुरत्रा वसति, साद्भवति, राजसान् स्यात् / गुरुसात्करोति, बहुत्रा वसति, बहुत्रा गच्छति / देवादयः शिष्टगुरुसात्सम्पद्यते / / 132 / / . प्रयोगगम्याः / / 134 // तीय-शम्ब-बीजात् कृगा कृषो डाच प्रव०-१राजन्यधीनं राजायत्तं करोति, राजस्वामिकं करोतीत्यर्थः / आचार्यस्वामिकमाचार्या // 7 / 2 / 135 // यत्तं करोतीत्यर्थः // 132 / / म. वृ०-तीयप्रत्ययान्तात् शम्बबीजाभ्यां च - देये त्रा च // 7 / 2 / 133 / / करोतिना योगे कृषिविषये 'डाच'" स्यात् / द्वितीयं वारं करोति क्षेत्रम् द्वितीया करोति म० वृ०-तत्रेति सप्तम्यन्ताद् देयोपाधिकेऽ. क्षेत्रम् , द्वितीयं वारं कृषतीत्यर्थः / तृतीया करोति धीनेऽर्थे कम्वस्तिसम्पद्धिोंगे 'त्रा' स्यात / देवत्रा क्षेत्रम् , “शम्बा करोनि क्षेत्रम् ,अनुलोम कृष्टं [सरलं करोति द्रव्यम् , देवत्रा भवति [ देवेऽधीनं देयं कृष्ट] पुनस्तिर्यक् कृषतीत्यर्थः / बीजा करोति क्षेत्रम् , भवति ), देवत्रा स्यात् , देवत्रा सम्पद्यते / गुरुत्रा उप्ते पश्चाद् बीजैः सह कृषतीत्यर्थः / कृगेति करोति इत्यादि / / 133 / / किम् ? द्वितीयं वारं कृषति / कृषाविति किम् ? द्वितीयं पटं करोति // 135 // ___ अव०-१ देये त्रा च'(७।२।१३३) इत्यत्र चकारो न स्सात्प्रत्ययस्यानुकर्षणार्थः, तस्य स्सात्प्रत्यय- अव०-चकारो 'डाच्यादौ' (72 / 149) स्याधीनतामात्रविवक्षायां पूर्वेणैव सिद्धत्वात् , किन्तु इत्यत्र विशेषणार्थः / वाक्यमिदम् / तृतीयं वारं कृम्वस्तिसम्पद्यते इत्येषामनुकर्षणार्थश्चकारोऽयम् / करोति क्षेत्रम् , तृतीयं वारं कृषतीत्यर्थः / शम्ब(अतः) 'देये त्रा च' (72 / 133) इति यावत् | शब्दस्तिर्यकवाची. शम्बं करोति // 23 // कृभ्वस्तिसम्पद्यते इत्यधिकारः / तेनोत्तरत्र कृभ्वस्तिसम्पद्यते इति नानुवर्तते इति भावः / देवे सङ्ख्यादेगुणात् // 7 / 2 / 136 // ऽधीनं देवायत्तं देयं दातव्यं द्रव्यं करोति इति / म०वृ०-[सङ्ख्या चासावादिश्च] सङ्घयाया भाद्यवय