Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 443

आईदर्थे प्रत्ययविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [383 कालो ययोराद्यन्तयोस्तौ ( समानकालावाद्यन्तौ), | कम् , बहुकम् , 'गणकम् , यावत्कम , [तावत्कम्] समानकालावाद्यन्तावस्य इति वाक्ये आकालिकोऽन- अध्यर्द्धकम् / डति,- कतिभिः क्रीतं कतिकम, ध्यायः / समानकालता च आद्यन्तयोः पूर्ववत् ज्ञात- [त्रिंशता क्रीतं] त्रिंशत्कम, विंशतिकम् / अशव्या / एवमाकालिका आकालिकी वा विद्युत् / / त्तिष्ठेरिति किम् ? चात्वारिंशत्कम , पाश्चाशत्कम् , कालाद् आ-आकालम् , 'पर्यपाङ' (3 / 132) इति | साप्ततिकम् , षाष्टिकम् , [ नावतिकम् , आशीतिसमासः, ततः प्रथमा, अथवा क्रियाविशेषणमिदम् / कम् ] // 130 / / आकालं भवति इति वाक्यम् , आकालिकोऽनध्याय इत्युदाहरणम् / कथमादिरेवान्तो भवति ? उच्यते, प्रव०-१'बहुगणं भेदे' (1 / 1 / 40) इति सूत्रे यस्मिन् काले यत् प्रवृत्तमनाभ्यायादि तस्मिन्नेव बहुगणशब्दो सङ्ख्यासंज्ञौ, बहुभिः गणैः क्रीतम् / काले प्रत्यावृत्ते यदि तत् उपरमेत / यदि वा यस्मि-२ यावत्कम्', 'यत्तदेतदो डावादिः' (7 / 1 / 149) नेव काले क्षणादौ विद्यदादेर्जन्म यदि तस्मिन्नेव इति अतुः, स च डावादिः / यावत्कम्' काले विनश्येत, आत्मलाभकालादूर्ध्व न तिष्ठेदि इत्यत्र 'डत्यतु सङ्ख्यावत्' (1 / 1139 ) इत्यनेन त्यर्थः / आजन्मकालमेव भवन्ती जन्मान्तरविना- | संख्या संज्ञा / 'अध्यर्द्धकम्', अत्र 'कसमासेशिनी-अव्यवधाने विनश्वरा ऊर्ध्वमननुवर्तमाना ऽध्यर्द्धः' (11141) इति सङ्ख्या संज्ञा, अध्यर्द्धन आकालिका आकालिकी वा विदियमुच्यते इत्य- क्रीतम् / त्रिंशन्मानमस्य त्रिंशत्कम् , विंशतिर्मानम- . क्षराने एवं द्वधाप्यादिरेवान्त इति सम्बन्धनीयम् स्य विंशतिकम् , 'सङ्ख्याडते.' इति कप्रत्ययः, वैद्य।। 128 / / शास्त्रयोः कयोश्चित् त्रिंशत्कं विंशतिकं नाम विद्यते / त्रिंशद्विशतेर्डकोऽसंज्ञायामाहदर्थे' // 6 / 4 / 129 // अशत्तिष्टेरिति प्रतिषेधे प्राप्त सूत्रमध्ये डतित्रिंशम. वृ०-त्रिंशविंशतिभ्यामा अईदर्थात् योऽर्थो द्विशतीनां ग्रहणं कृतम् / / 130 / / वक्ष्यते तस्मिन् 'डकः' स्यादसंज्ञाविषये चेत् प्रत्य- शतात्केवलादतस्मिन्येकौ // 6 / 4 / 131 // यान्तं कस्यचित् संज्ञा न भवति / त्रिंशता क्रीतं= ___म० वृ०-आईदर्थे केवलाच्छतशब्दाद् 'यत्रिंशकम् , [विंशत्या क्रीतं=] विंशकम् ,2 त्रिंशतम- इको' [कप्रत्ययापवादौ] भवतः, अतस्मिन्स ईति-त्रिंशकः, [विंशतिमर्हति=] विंशकः / असंज्ञा- चेदर्थः प्रकृत्यर्थाद्वस्तुतः [परमार्थवृत्त्या] अभिन्नो न यामिति किम् ? त्रिंशत्कम् / / 129 / / स्यात् / शतेन क्रीतं शत्यम् [य], शतिकम् [इक] / शतमर्हति-शत्यः [य],शतिकः [इकः] / शतं वर्षाणि प्रव०- 'अहंश्चासौ अर्थश्व अर्हदर्थः, अर्हद- मानमस्य पुरुषस्य शत्यः, शतिकः [पुरुष इत्यर्थः] / र्थात् आ आईदर्थम् , तस्मिन् , 'तमर्हति' (6 / 4 / / केवलादिति किम् ? द्विशतकम् / अतस्मिन्निति 177) इति सूत्रं यावत् / वक्ष्यमाण-'सङ्ख्याडते.' किम् ? शतं मानमस्य-शतकं स्तोत्रम् , शतकं इति विहितकप्रत्ययापवादोऽयं डकः / २विंशतेस्ते- निदानम् / / 131 / / डिंति' (74 / 67) इति सूत्रेण तिकारस्य लोपः / 129 / सङ्ख्याडतेश्चाशत्तिष्टेः कः // 6 / 4 / 130 // अव०-'द्विशतकम् ', अत्र द्वाभ्यामुत्तरं धुत्त रम् , द्युत्तरं शतं द्विशतम् , द्विशतेन क्रीतं द्विशतम. वृ०-शदन्त- त्यन्त-ष्टयन्तवर्जितसङ्ख्या- कम, 'सङ्ख्याडते.' (6 / 4 / 80) इत्यस्य प्राप्तिः, परं शब्दात् डतिप्रत्ययान्ताच शब्दात् त्रिंशद्विंशतिभ्यां च परत्वात्कप्रत्यय एव / शतकं निदानं वैद्यकशास्त्रविआईदर्थे 'कः' स्यात् / इकणोऽपवादः / सङ्ख्या,- शेषः / शतमध्याया मानमस्य निदानस्य वैद्यशास्त्रद्वाभ्यां क्रीतं-द्विकम् ,[त्रिभिः क्रीतं=] त्रिकम् ,पञ्च- / विशेषस्य-'सङ्ख्याडते.'(६।४।१३०) इति कः / अत्रो