Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 442

382] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [म० 6 पा० 4 सू० 132-128 परिपूर्णीकरणम् ,तत्प्रयोजनमस्य / एवं श्रुतस्कन्ध- / प्रत्ययः' स्यात् / कालः प्राप्तोऽस्य काल्यस्तापसः, स्य समापनं व्याकरणस्य समापनं-परिपूर्णीकरणं / कालः प्राप्त एषाम् =] काल्याः मेघाः // 126 / / प्रयोजनमस्य // 122 // दीर्घः // 6 / 4 / 127 // स्वर्ग-स्वस्तिवाचनादिभ्यो' य-लुपो म० व-कालात्सोऽस्य प्राप्ते 'इकण ' स्यात् // 6 / 4 / 123 // योऽसौ प्रथमान्तः स चेही? भवति / दीर्घः कालोम० वृ०-स्वर्गादिभ्यः स्वस्तिवाचनादिभ्यश्च / ऽस्य-कालिकमृणम् , कालिकं वैरम् / / 127 / / यथासङ्घयं तदस्य प्रयोजनार्थे 'यः प्रत्ययो लुप् च' प्रव०-१(एवम्)कालिकी सम्पत् / दीर्घः इति पृथग् भवतः / स्वर्गादिभ्यो यः- स्वर्ग्यम् , आयुष्यम् , योगविभागात् इकण विधीयते, अधिकाराग....... काम्यम् ,धन्यम / स्वस्तिवाचनादिभ्य इकणो लप- ... (तत्वात्तस्य, अन्यथा) यविधाने हि 'कालाद्यो स्वस्तिवाचन प्रयोजनमस्य-स्वस्तिवाचनम् , पुण्या दीर्घश्च' इत्यकेमेव सूत्रं क्रियेत // 127 // .. हवाचनम् // 123 // आकालिकमिकश्चाद्यन्ते // 6 / 4 / 128 // प्रव०-स्वर्गादयः शब्दाः स्वस्तिवाचनादयश्च __म० वृ-आकालिकमिति इकान्तमिकणन्तंशब्दा वृद्धप्रयोगगम्याः / 'स्वर्गश्च स्वस्तिवाचनं च, च निपात्यते, आद्यन्ते आदिरेव यद्यन्तो ते आदी यस्य गणस्य, तेभ्यः / स्वर्गेति सूत्रे गम्यते / आकालिकोऽनध्यायः, [ अस्यार्थोऽयम्-] वचनभेदेऽपि यथासंख्यं ज्ञातव्यम् , गणद्वयो पूर्वेधुर्यस्मिन् काले तृतीये चतुर्थे वा. [यामे] प्रवृत्तः पादानात् / 3................. (यशस्यमित्यपि) / पुनरपरेधुरपि आ तस्मात् कालाद् भवन आकालिकोऽ शांतिवाचनम् , शुभवाचनमित्यपि // 123 / / नध्याय उच्यते / [स्त्रियामिकेकणोविशेषः-] आका लिका आकालिकी वा वृष्टिः, तथा आकालिका समयात्प्राप्तः // 6 / 4 / 124 // आकालिकी वा विद्युत् / उएवं द्वेधाप्यादिरेवान्तो म० वृ०-समयात्प्रथमान्तादस्येत्यर्थे 'इकण्' / भवति / आद्यन्ते इति किम् ? सर्वकालभाविनि स्यात् , प्रथमान्तः स चेत्प्राप्तो भवति / समयः मा भूत् // 128 / / प्राप्तोऽस्य-सामयिक कार्यम् // 124|| अव०-आकालशब्दात् इकप्रत्ययः इकण च प्रव०-'उपनतकालं प्राप्तकालमित्यर्थः / 124 / भवतीत्यर्थः / विद्युत्पातरक्तश्रावादिकं (?) / आदि 'ऋत्वादिभ्योऽण् / / 6 / 4 / 125 / / श्वासावन्तश्च आद्यन्तः, तस्मिन / आदिश्वासावन्तश्च म०वृ०-ऋतु इत्यादिभ्यः सोऽस्य प्राप्तेऽर्थे आद्यन्त इति कर्मधारय एव कर्त्तव्यः, न तु आदि'ऽण' स्यात् / आर्तवं पुष्पफलम् , 2 उपवस्ता प्राप्तो | शान्तश्च इति द्वन्द्वः / द्वन्द्वनिवृत्त्यर्थमेव निपातनं ऽस्य औपवस्त्रम्, प्राशित्रम् // 125 / / विहितमस्ति इत्यर्थः / 'आकालिकमिक०' (6 / 4 / 128) इति सूत्रे विशेषोऽयं लिख्यते,-निपातनअव०-ऋत्वादयः प्रयोगगम्याः / २उपवस्ता स्येष्ठविषयत्वात् समानकाल इति शब्दस्य आकाल उपोषित उच्यते / उउपोषितपारणके यद् भक्ष्यं इति आदेशो विधीयते, आद्यन्त इत्यत्र आदिश्चाद्रव्यं तद् भौपवनम् // 125 // न्तश्च इति द्वन्द्वसमासः कर्त्तव्यः, स च द्वन्द्वप्रकृति विशेषणं भवति,तथाहि-आद्यन्तयोर्वर्त्तमानात समा. कालाद् यः // 6 / 4 / 126 / / नकालशब्दात् प्रथमान्तात् अस्येति षष्टयर्थे इकेकणी म० वृ०-कालात् सोऽस्य प्राप्तेऽर्थे 'यः / निपात्येते,समानकालशब्दस्य चाकालदेशः / समानः /