Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 372

312 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ० 6 पा० 2 सू० 108-113 - 'द्यावापृथिवी०' इति वचनम् / द्यौश्च पृथिवी च- / प्रव०-'कालाद्भववत्' अत्र सूत्रे वन् प्रत्ययः 'दिवो द्यावा' (3 / 2 / 44) इति सूत्रेण द्यावादेशः, | सर्वसादृश्यार्थः / तेन यकाभ्यः प्रकृतिभ्यो येन विशेद्यावापृथिव्यौ देवता अस्य द्यावापृथिवीयम् / शुन- | षणेन ये प्रत्यया भवेऽर्थे भवन्ति ताभ्य एव प्रकृतिश्च वायः सीरश्चादित्यः-शनासीरौ, 'वेदसहश्रत'० | भ्यस्तेनैव विशेषणेन त एव प्रत्यया इह भवन्ति / - (3 / 2 / 41) इत्यनेन आत्वम् , तौ देवता अस्य= यथा मासेभवं मासिकमित्यादि। 'माले भवं मासि शुनासीरीयम् / अग्निश्च सोमश्च-अग्निषोमो कम् , 'वर्षाकालेभ्य': (6 / 3 / 80) इत्यनेन इकण् / देवता अस्य / मरुत्वान देवता अस्य मरुत्वतीयम्। | संवत्सरे भवम्- 'वर्षा'० इकण् / हेमन्त, हेमन्ते "वास्तोष्पतिः शक्रो देवता अस्य / गृहमेधते- 'कर्म- | भवं=हैमनम् , 'हेमन्ताद् वा तलुक च' (63 / 91) णोऽण' (5 / 1 / 72), गृहमेधो देवता उभ्य / / 108 // इत्यण , तकारस्य लोपः / वसन्ते भवं वासन्तम् / ५प्रावृषि भवम्- 'प्रावृष एण्यः ' (6 / 3 / 92) // 11 / / वायवृतुपित्रुपसो यः / / 6 / 2 / 108 // आदेश्छन्दसः 'प्रगाथे / / 6 / 2 / 112 // . म० ०-वायु-ऋतु-पितृ-उपस्भ्यः साऽस्य देवतेति विषये 'यः' स्यात। अणोऽपवादः] वाय म. वृ०-२प्रथमान्ता आदेश्छन्दसः अस्येति षष्ठ्यर्थे प्रगाथे वाच्ये 'यथाविहितं' प्रत्ययः स्यात् / देवता अस्य वायव्यम् , 'ऋतव्यम् , पित्र्यम् , पर क्तिरादिरस्य गाथस्य पादतः प्रगाथः ।आदे'उषस्यम् // 109 // रिति किम् ? अनुष्टुब् मध्यमस्य प्रगाथस्य / / 112 // प्रव०-'ऋतवो देवता अस्य / २पितरो देवता प्रव०-यत्र द्वे ऋचौ प्रग्रन्थनेन प्रकृष्रच-- मस्य=पित्र्यम् , 'ऋतो रस्तद्धिते' (1 / 2 / 26) रः / नाविशेषेण प्रकर्षानेन या, प्रकर्षगानेन (इति) उषो (? उष) उषा वा देवता अस्य, सन्ध्यावाचकः कोऽर्थः ? उच्चारविशेषेण, तिस्रः क्रियते स मन्त्र- . बीलीवः प्रभातवाचकस्तु नपुंसकः // 10 // विशेषः प्रगाथ इत्युच्यते / आदेश्छन्दसः' इति सूत्रे महाराज-प्रोष्ठपदादिकम् // 6 / 2 / 110 // सेति प्रकृतिः अस्येति प्रत्ययार्थश्चानुवर्तते, तयो म. वृ०-आभ्यां साऽस्य देवतेति विषये यथाक्रमं विशेषणी आदेश्छन्दस इति प्रगाथ इति 'इकण' स्यात् / माहाराजिकः, माहाराजिकी; च, ततोऽयं सूत्रार्थः- सेति प्रथमान्तादादेरित्यादि। प्रोष्ठपदिकः, प्रोष्ठपदिकी // 110 // उआदिभूतात् , प्रकृतिविशेषणम् / एवमानुष्टुभः, जागतः // 112| प्रव०-'महाराजो देवविशेषो न तु राजा, ___ योद्धप्रयोजनाद् युद्धे // 6 / 2 / 113 // (महाराजो) देवता अस्य-माहाराजिकः / प्रोष्ठो गौः, तस्येव पादौ यस्य- 'सुप्रात'० (73 / 129) म० वृ०-सेति प्रथमान्ताद् योग्राचिनः प्रयोजन वाचिनश्च अस्येति षष्ठ्यर्थे युद्धे वाच्ये 'यथाविहितं' इति डे (प्रोष्ठपदः) // 110 // ['प्राग जितादण' (6 / 1 / 13)] प्रत्ययः स्यात् / विद्याकालाद्भववत् // 6 / 2 / 111 / / धरा योद्धार अस्य युद्धस्य वैद्याधरं युद्धम् , भारतं म०व०-कालविशेषवाचिभ्यो नामभ्यो यथा भवे युद्धम् / प्रयोजनं प्रवृत्तिसाध्यं फलम् / सुभद्रा प्रयोऽर्थे प्रत्यया वक्ष्यन्ते तथा सास्य देवतेऽर्थे (?देवतार्थे) जनमस्य युद्धस्य सोभद्रं युद्धम् / सौतारम् / / 113|| भवन्ति / यथा मासे भव='मासिकम् , रसांवत्सरिकम ,(हैमनम् ,') वासन्तम्", "प्रावृषेण्यम् ,तथा प्रव०-योद्धप्रयोजनादिति किम् ? मासोऽस्य मासो देषता अस्य-मासिकम् , सांवत्सरिकम् , युद्धस्य / युद्ध इति किम् ? सुभद्रा प्रयोजनमस्य वैरहैमनम् , वासन्तम् , प्रावृषेण्यम् / / 111 / / स्य // 113 / /