Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 346

286 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [भ० 6 पा०१ सू०१२४-१२५ रणान्तरे 'प्रकृते मयट' (73 / 1) इति सप्तमपादे . (अतः) 'बहुषु' इति न लुप् / अस्त्रियामिति किम् ? 'पूगादमुख्यकाबन्यो द्रिः' (7 / 3 / 60) इत्यादिसूत्रःज्यः, | 'पाश्चाल्यः स्त्रियः / तथा पञ्चभिः पाञ्चालीभिः यट , टेण्यण , अब् , अण . अन् , ईय एते प्रत्यया | क्रीतः पञ्चपाञ्चालः, अत्र इकणो लुपः पित्वात् द्रिसंज्ञका पक्ष्यन्ते, ततो 'द्रेषणो०' इत्यत्र पुन- | पुवद्भावेन स्त्रीत्वनिवृत्तेलुप स्यादेव // 124 / / र्द्रिग्रहणात् प्रथमपादे सप्तमपादोक्तद्रिसंज्ञकप्रत्यया अपि लुप्यन्ते; एवं 'बहुध्वस्त्रियाम्' (6 / 1 / 124) प्रव० 'लोहध्वजा एव लोध्वजाः, 'पूगादइत्यनेनापि अत्रपादोक्तसप्तमपादोक्तद्रिसंज्ञप्रत्यया मुख्यकाङ्ग्यो द्रिः' (7 / 3.60) इति सामपादसूत्रेभ्यः लुप्यन्ते, तेन पशु,राक्षस ,असुर, पशेरपत्यं बहवो प्रत्ययः, स च द्रिसंज्ञः, 'बहुध्वस्त्रियाम् ' ज्यो लुप्यते / २पञ्चालस्यारत्यानि स्त्रियः- 'राप्रक्षमाणवका इति वाक्ये 'पुरुमगध०' (6 / 1 / 116) इति अण , 'शकादिभ्यो नेर्तुप' (6 / 1 / 120) इति त्रिया०' (6 / 1 / 114) इति अब् , 'अणजे ये०' (2 / अण लुप्यते, इति पुंल्लिङ्गे ; स्त्रियां तु पर्शवः) ते 4 / 20) (इति डी), एकत्व द्वित्व बहुत्वे वा उत्पन्नः प्रत्यय इति समान्येन उक्तम् (?) / पञ्चभिः3 / ' माणवकाः शनजीविसंघः स्त्रीत्वविशिष्टोऽथो विवक्षितः, पर्शोरपत्यं स्त्रीसंघ इति वाक्ये 'पर्धा पाञ्चालीभिरित्यत्र पूर्व 'पुरुमगध०' (6 / 1 / 116) देरण' (7366) इति अण , 'दूरबणोऽप्राच्य०' इत्यण , ततो पञ्चभिः पञ्चालीमिः क्रीतः इत्येवं इत्यनेन अण् लुप्यते, ततः 'उनोऽप्राणिन०' वाक्ये कृते 'मूल्यै :क्रीते' (6 / 4 / 150) इति इकण, (2 / 4 / 73) ऊम् . एवं रक्षाः, असुरी (इति) एत 'अनाम्न्यद्वि०' (इत्यनेन इकण लुप्यते, इकणो योरपि वाक्यानि पूर्ववत् कर्त्तव्यानि, प्रत्ययश्च लो-. लोपस्य पित्त्वात् 'क्यामानिमित्तद्धिते (3 / 2 / ' पश्च / पशू, रक्षाः, असुरी (इति) एषां सिद्धिः पर्वादे 50) इत्यनेन पुंवद्भावः, तदनन्तरं पुस्त्वात् रण' (7 / 3 / 66) अस्मिन् सूत्रेऽस्ति, ततो ज्ञातव्या / | 'बहुष्वस्त्रियाम्' इत्यनेनाण्लुप्यते,ततः 'अत्र इकणो' ''उदुम्बरम् , उदुम्बराणां राज्ञी अपत्यं स्त्री 'साल इत्याद्यक्षरार्थो युक्त्या मेलनीयः / / 124 / / वांशत्वाद्' इब् ,इब , इतः' (2 / 1171) इति की / अब यस्कादेगोत्रे / / 6 / 1 / 125 / / ............ 'नुर्जाते'(२।४।७२) की (?) / पाञ्चाली, म० वृ०-'यस्कादिभ्यो यः प्रत्ययो विहितः, १२वैदेही १३पैप्पली-एषु त्रिषु 'राष्टक्षत्रिया०' (6 / तदन्तस्य बहुत्वविशिष्ठ गोत्रेऽर्थे वर्तमानस्य यस्का: 12114) इति अञ् / १४माग्धीत्यादिषु सर्वत्र 'पुरु देर्यः स प्रत्ययः तस्य 'लुप्' स्यादस्त्रियाम् / यास्कः, मगध०' (6 / 1 / 116) इति अण् , 'अणबे ये' (2 / 4 / यास्को, यस्काः // 125 // 20), 'अस्य ड्यां लुक्' (2 / 4 / 86) / 1 भर्गाणां राज्ञी अपत्यं स्त्री वा 'पुरुमगधः' इति अण् // 123 / / अव० यस्कादेरिति किम् ? उपगोरपत्यानि बहुष्वस्त्रियाम् // 6 / 1 / 124 // औपगवाः / यस्कस्यापत्यं वृद्धं यास्कः, 'शिवादेरण' (6 / 1 / 60), यास्कस्यारत्यानि युवानः-'द्विस्वरा'०(६। म. वृ०-यन्तशब्दस्य बहुषु वर्तमानस्य यो 1 / 109) इत्यनेन आयनित्र , यास्का यनयः इति द्रिः प्रत्ययस्तस्य 'लुप्' स्यात् , अखियाम् / पश्चा- व्यावृत्तिर्ज्ञातव्या / अण् वा, आयनण् वा, आयन लानां राजानः पश्चालस्यापत्यानि वा पश्चालाः, वा, एयण (वा) यः कोऽपि बहुत्वे उत्पन्नः स प्रत्ययो एवं पुरवः, अङ्गाः, 'लोहध्वजाः / द्रेरिति पूर्ववदेव | लुप्यते इति सूत्रार्थः / 'यस्क, लय, द्रुह्य, अयस्थूण, . भिन्नप्रकरणस्यापि परिग्रहः / बहुध्विति किम् ? | तृणकणे, भलन्दन, तलन्द, खरप, भडिल, पाश्चालः, लौहध्वज्यः, प्रियो वाङ्गो येषां ते प्रिय- | भण्डिल, भडित, भण्डित, सदानत्त, कम्बलहार, वाङ्गा इत्यत्र पन्तं न बहषु वर्तते किन्तु समासे| पांढक, कोंढक, पिण्डीज, बकसक्थ, रक्षो