Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 345

द्रिसंज्ञप्रत्ययम्य लुम्विधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् [285 द्धस्य क्षत्रियस्य राष्ट्रसरूपस्य य ईश्यो स्वेच्छया / अव०-...['कुन्ती] अवन्ती इत्य... नियोक्तव्यो जनपद: यश्च तस्य क्षत्रियसरूपस्य [त्र कुन्तेरपत्यं ] स्त्री अ[व]तेरपत्यं स्त्री, दुनाराष्ट्रस्य ईशिता स्वेच्छया विनियोक्ता क्षत्रियः स दिकुर्वित्० (6311118) व्यः, तस्यानेन लुप् , एव गृह्यते प्रत्यासत्तेः; कोऽभिप्रायः ? यदि स देशः | 'नुजतिः' (2 / 4 / 72) डी। उकुन्तीनां राजापत्यं वा स एव राजा भवति तदैव डयण प्रत्ययो भवति, 'दुनादि०' (6311118) व्यः, एवमावन्त्यः // 121 / / अत्र तु कुरवो जनपदः, तस्य कुरो राजा पाण्डुरिति कुरोर्वा // 6 / 1 / 122 // शिवायण अत्र भवति / णकारो वृद्धिनिमित्तबद्भावप्रतिषेधार्थः, यथा- पाण्डु, पाण्डोरपत्यं स्त्री म. वृ०-कुरुशब्दात् परस्य 'नेय॑स्य स्त्रियां राज्ञी वा' (पाण्ड्या, पाण्ड्या भार्या यस्यासौ पाण्ड्या वा लुप्' स्यात् / कुरोरपत्यं स्त्री-कुरुः, कौरव्यायभार्यः) // 119 / / णी // 122 // शकादिभ्यो ट्रेलुप् // 6 / 1 / 120 // द्रेरणोप्राच्यभर्गादेः / / 6 / 1 / 123 / / म. वृ०-शकादेः परस्य "द्रिसंज्ञप्रत्ययस्य लुप्.' म. वृ०-'प्राच्यान् भर्गादींश्च वर्जयित्वास्यात् / शकानां राजा शकस्यापत्यं वा='शकः, एवं ऽन्यस्मात्परस्या-'sोऽणश्च द्रेः स्त्रियां लुप्' स्यात् / यवनः, जातः, कम्बोजः, चोल:, केरल: इत्या- अनः- शूरासनस्यापत्यं स्त्री-शूरासनी / अणः, मद्री, दयः / / 12 / / *दरद्, 'मत्सी। द्रेरिति किम् ? औत्सी / द्रावनु वर्तमाने पुनर्दिग्रहणं भिन्नप्रकरणस्यापि ट्रेलु प्रव० राष्ट्रक्षत्रियेत्यादिसूत्रपञ्चकेन अन् , बर्थम् , ' तेन "पशू:, रक्षाः, असुरी / अषण अण् , इन , व्य, ड्यण् इति प्रत्ययपञ्चकं दिसंज्ञकमु इति किम् / ? औदुम्बरी। अप्राच्यभर्गादेरिति तम् / तेषां दिसंज्ञप्रत्ययानां 'शकादिभ्यो द्रेलुप्' किम् ? 'पाञ्चाली, १२वैदेही, उपप्पली, ४माइत्यादिसूत्रे लोपः / २'शक' इत्यत्र 'पुरुमगध०' गधी, कालिङ्गी, वैदर्भी,आङ्गी, वाङ्गी, पौण्ड्री, शौर(६।१।११६) इत्य.. .(नेन सूत्रेणा)। उ'य मसी। पाञ्चालादयः प्राच्या राष्ट्रसरूपाः क्षत्रियाः / वन' इत्यादिषु 'राष्ट्रक्षत्रिया०' (6 / 1 / 114) इत्यनेन भर्गादि,-"भार्गी // 123 / / भन् , 'शकादिभ्यो.' इत्यनेन लोपः / 'केरल' इत्यस्याने आधारयः, विधारयः, उपधारयः, अप ___ "राष्ट्रक्षत्रियात् सरूपाद्' (6 / 12114) इत्या धारयः, मुरलः, खस इति शकादयः प्रयोगगम्याः / रभ्य ये प्रत्यया पूर्वमुक्तास्ते प्राच्या उच्यन्ते, प्राच्य आचार्यस्य इयं शौली- यत्र गणे शब्दबाहुल्यं तत्र बहु सूत्रेष्वपि अत्रणप्रत्ययान्तविषयो निषेधः / भर्ग, वचनं निर्दिशति, यथा-'शकादिभ्य'इत्यत्र, 'बहुवचन- करुष, करूश, केकय, कश्मीर, सल्व, सुस्थाल, माकृतिगणार्थम्' इत्यक्षराणि गणप्रान्ते आचार्यो उरश, यौधेय, शौक्रय, शौभ्रे य, घार्तेय, धार्तेय, निर्दिशति ; यत्र च गणे शब्दतावत्त्वं नियतत्वं तत्र ज्यावानेय, त्रिगत, भरत, उशीनर इति भादिगणः। भाचार्यः सूत्रे एकवचनं प्ररूपयति, यथा 'भर्गादेः' मद्राणामपत्यं स्त्री। 'दरदोऽपत्यं स्त्री / “मत्स्यः , 'गर्गादेः' 'विदादेः' इत्यत्र // 120 // मत्स्यस्यापत्यम् , 'पुरुमगध' (6 / 1 / 116) इति कुन्त्यवन्तेः स्त्रियाम् // 6 / 1 / 121 // अण् , 'द्रेरण' (इति) लोपः / मद्र इत्यत्र 'जाते.' . म० वृक्ष-कुन्ति-अवन्तिशब्दाभ्यां परस्य / (2 / 4 / 54) मत्स्य इत्यत्र 'गौरा० ' (2 / 4 / 19) की, 'द्रिसंज्ञस्य व्यस्य लुप्' स्यात् , स्त्रियां वाच्यायाम्। | 'मत्स्यस्य यः' (2 / 4 / 87) इति यलोपः / “राष्ट्र कुन्तेरपत्यं स्त्री='कुन्ती, अवन्ती / स्त्रियामिति | क्षत्रिया०' (6 / 1 / 114) इत्यादिसूत्रैरस्मिन्नेव प्रथमकिम् ? कौन्त्यः, आवन्त्यः / / 12 / / पादे अत्रणादिप्रत्ययपञ्चकं दिसंज्ञकमुक्तम् , प्रक