Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 344

284 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ० 6 पा० 1 सू० 117-119 कालिङ्गः, कलिङ्गाः ; शौरमसः, शूरमसाः / द्विस्वर, / उदुम्बरा इत्यस्याग्रे एवं / तैलखलिः, तिलखलाः ;] भङ्गानां राजा अङ्गस्यापत्यं वा=आङ्गः, अङ्गाः; माद्रकारिः, मद्रकाराः ; यौगन्धरिः, युगन्धराः; शारवाङ्गः, वङ्गाः ;दारदः, दरदः [दरदो राजा दरदोऽप- दण्डिः, शरदण्डाः ; आजमीढिः, अजमीढाः ; आजत्यं वा] / 'साल्वः, सल्वाः / पुरुग्रहणमराष्ट्रसरूपा- कुन्दिः, अजकुन्दाः ; बौधिः, बुधाः इति साल्वांशर्थम् / अस्ति राजा पुरुर्नाम / / 116 / / विषया उदाहरणावली। उदुम्बराणां राजानः उदु. म्बरस्यापत्यानि (वा) 'साल्वांश०' इत्यनेन इब् , 'बहुष्वस्त्रियाम्' (6 / 1 / 124 ) इत्यनेन इञ् लुप्यते, प्रव०-१'साल्वः, साल्वाः' इत्यत्र साल्वानां उदुम्बरा इति सिद्धम् // 117 // राजा साल्वस्य राज्ञोऽपत्यं वा साल्वः, साल्वाः / अस्ति राजा पुरुर्नाम, न तु राष्ट्रम , अत्र विशेषो दुनादि-कुर्वित्-कोशला-ऽजादाभ्यः लिख्यते- यः पुरुशब्दो राजवाची तस्य 'सोऽप // 6 / 1 / 118 // त्ये' (6 / 1228) इति सामान्याणा सिद्धेऽपि बहुषु लु म० वृ०-दुसंज्ञकेभ्यः, नकारादिभ्यः, कुरुशबर्थ 'पुरुमगधः' इत्यनेन अणविधानं कृतम् , किं ब्दात् ,इकारान्तेभ्यः कोशलाजादाभ्यां च राष्ट्रक्षत्रियच अधिकारायातेन अप्रत्ययेनैव सिद्धौ सत्यामपि वाचिभ्यः सरूपेभ्यो राजन्यपत्ये 'यः' स्यात् , यत् पुरुमगधादिशब्देभ्योऽविधानम् , तत् 'संघ स च द्रिः / दु,-आम्बष्ठानां राजाऽपत्यं वा आम्बघोषाङ्कलक्षणेऽव्यभित्रः' (6 / 3 / 172) इति सूत्रोक्ता ष्ठयः, आम्बष्ठाः, [बहुत्वे लुप् ; सौवीराणां राजा णो बाघनार्थम् , तेन संघघोषोक्तमणं बाधित्वा गो सौवीरस्यापत्यं वा-सौवीर्यः, सौवीराः / नादि, नैत्राददण्डमाणवशिष्ये' (6 / 3 / 169) इति सूत्रण षध्यः, निषधाः, कुरूणां राजा कुरोरपत्यं (वा) कौरअकञ् भवति, तथाहि एषु 'गोत्राददण्ड०' इति व्यः, कुरवः / इत् , आवन्त्यः, अवन्तयः ; कौअकन , एवं प्रयोगाः सिद्धयन्ति / / 116 / / न्त्यः, “कुन्तयः ; चैद्यः, चेदयः ; काश्यः, काशयः / 'साल्वांश-प्रत्यग्रथ-कलकूटा-ऽश्मकादिन 'कौशल्यः, कोशलाः ; आजाद्यः, अजादाः // 118 / / // 6 / 1 / 117 // अव०-'अवन्तीनां राजा अवन्तेरपत्यम् अपम० वृ०-साल्वा नाम देशस्तदंशास्तदवयवा त्यानि वा। कुन्तिशब्दः, कुन्तीनां राजा अपत्याउदुम्बरादयः, तेभ्यः प्रत्यप्रथादिभ्यः (च) राष्ट्रक्षत्रियवा नि वा; एवं चेदि, काशि ; सर्वत्र बहुत्ववाक्ये 'बहुचिभ्यः सरूपेभ्यो [ यथासङ्खय] राजन्यपत्ये इन् ध्वस्त्रियाम्' (6 / 1 / 124 / इति) प्रत्ययलोपः / 'कोस्यात् , स च द्रिसंज्ञः / उदुम्बराणां राजा उदुम्बर शलानां कोशलस्य वा राजा अपत्यं वा / अजादानां स्यापत्यं वा औदुम्बरिः, उदुम्बराः / प्रात्यप्रथिः, अजादस्य वा (राजा अपत्यं वा) // 118 / / प्रत्यप्रथाः / कालकूटिः, कलकूटाः [बहुषु लुप्]। आश्मकिः, अश्मकाः ['बहुष्वस्त्रियाम्' (6 / 1 / 124] पाण्डोर्डयण // 6 / 1 / 119 // // 117 // म० ३०-पाण्डुशब्दात् क्षत्रियवाचिनः सरूपा द्राजन्यपत्ये चार्थे 'ड्यण , स च द्रिसंज्ञः' / 'पाप्रव०-१“उदुम्बरास्तिलखला मद्रकारा युगन्धराः।। ण्ड्यः, पाण्ड्यौ, पाण्डवः // 119|| भुलिङ्गाः शरदण्डाश्च साल्वांशा इति कीत्तिताः"॥१॥ अजमीढ, अजकुन्द, बुध इति उदुम्बरादिविशेषाः, प्रव०-'पाण्डूनां राजा पाण्डोरपत्यं वा। तेऽपि साल्वांशा एव / तिला एव खला यत्र | कथं पाण्डवा यस्य दासाः ? अत्र पाण्डोः परतो प्रचुरत्वात् , यद्वा तिला खल्यन्तेऽत्र गौचरे / ड्यण कथं न भवतीति पृच्छा; उच्यते, तस्य प्रसि