Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 343

भण्-प्रत्ययविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [283 नि रक्षत्रियेऽपत्ये च 'अण' स्यात् , स च द्रिसंज्ञः। __गान्धारि-साल्वेयाभ्याम् // 6 / 1 / 115 // नवेति निवृत्तम् [ अपत्ये इत्यनुवर्तमाने राजनि ___म० वृ०-गान्धारिसाल्वेयौ इयणन्तौ सरूपौ इत्यधिकारार्थस्य भणनान्नवेति निवृत्तम् ] / विदे राष्ट्रक्षत्रियवचनौ / ताभ्यां राष्ट्राद्राजनि क्षत्रियादपत्येहानां राष्ट्रस्य राजा वैदेहः, वैदेहौ, विदेहाः / 'न' स्यात् , स च द्रिः / उदुलक्षणस्य व्यविदेहस्य राज्ञोऽपत्यम् वैदेहः, वैदेही, विदेहाः / स्यापवादः / गान्धारीणां राजा गान्धारे राज्ञोऽप. 'ऐश्वाकः, 'ऐश्वाको, इक्ष्वाकवः / राष्ट्रक्षत्रिया त्यं च-गान्धारः, "गान्धारौ, 'गान्धारयः। "सादिति किम् ? पाञ्चालः, पाश्चालि: / सरूपादिति ल्वेयः, साल्वेयौ, साल्वेयाः / / 115 / / किम्? सुराष्ट्राणां राजा सौराष्ट्रकः' ['बहुविषयेभ्यः' (6 / 3 / 45) इति अकन ], दशरथस्य क्षत्रियस्या- __अव०-'वचनभेदो यथासङ्घयनिवृत्त्यर्थः / पत्यं दाशरथिः, त्रिपृष्टत्य त्रैदृष्टिः / द्रिप्रदेशा 'द्रेर गान्धारिः (इति) इनन्तशब्दात् साल्वेय (इति) बणोऽप्राच्य०' (6 / 1 / 123) इत्यादयः // 114 // / एयणन्तशब्दात् परोऽप्रत्ययो भवतीति सम्बन्धः। उ'दुनादिकुर्वित्कोशल' (6 / 1 / 118) इति सूत्रविअव०-'राष्ट्रक्षत्रिययोरयं भावार्थः- यदि स हितस्य व्यप्रत्ययस्यापवादोऽयम् / अयमन् इत्यर्थः। एव देशनाम राष्ट्रनाम, यदि स एव राजनाम क्षत्रि- राष्ट्रक्षत्रियवचनो गन्धार इति शब्दोऽप्यस्ति, ततः यनाम भवति तत्र अबादिप्रत्ययो भवति इति पर- परो ने , 'राष्ट्रक्षत्रिया०'(६।१।११४) इति अबमार्थः / क्षत्रिये इति विशेषणम् / उ-विदेहा' इत्यत्र बाधितत्वात्, इति गन्धमियति गन्धार इति व्युविदेहानां राष्ट्रस्य राजानो विदेहाः, 'राष्ट्रक्षत्रिया०' त्पत्तिप्रधानादेवापत्येऽर्थे गन्धारस्यापत्यम् (इति) इत्यनेन अण् , 'बहुष्वत्रि याम्' ( 6 / 1 / 124 ) इति / 'अत इन्' (6 / 1 / 31) भवति, उपचारान्निवासेऽपि सूत्रेण अब लुप्यते, ततो जस्, विदेहाः सिद्धम् / / गान्धारिः इत्यु.................." (च्यते, तेनाप४एवमग्रेऽपि विदेहस्य राज्ञोऽपत्यानि=विदेहाः / त्यप्रत्ययान्ता गान्धारि इति) मूलप्रकृतिः, गान्धा"इक्ष्वाकूणां राष्ट्रस्य राजा अथवा इक्ष्वाकोरपत्यम् | रीणां राजा अथवा गान्धारे राज्ञोऽपत्यं गान्धारः / ऐक्ष्वाकः / 'इक्ष्वाकूणां राष्ट्रस्य राजानौ इक्ष्वाकूणा- | 'गान्धारीणां राजानौ / गान्धारीणां राजानोऽपमपत्ये इति द्वित्वे वाक्यम् / इक्ष्वाकूणां राष्ट्रस्य त्यानि(वा)इति बहुत्वे वाक्यम् , तत्र 'बहुष्वस्त्रियाम्' राजानः इक्ष्वाकोरपत्यानि इति बहुत्वे वाक्यम् / / (6 / 1 / 124) इति अञ् लुप्यते, गान्धार इति वाक'ऐश्वाक' इत्याद्युदाहरणेषु राष्ट्रक्षत्रिया०' इत्यनेन यम्(?)बहुत्वे प्रयोगोऽयम् , इति द्रिसंज्ञाफलं यल्लोभन्न् , 'सारवैश्वाक०' (74 / 30) इत्यनेन उकार- पोऽयः। साल्वा नाम जनपदः, साल्वाया अपत्यं लोपः, बहुत्वे 'बहुधस्त्रियाम्' इत्यनेन अब् लुप्यते, 'द्विस्वरादनः' (6 / 171) इति एयण, साल्वेइति द्रिसंज्ञाक (? द्रिसंज्ञाया) इदं फलं यत् अञ् यानां राजा साल्वेयस्यापत्यं युवा वा / // 115 // लुप्यते / पञ्चालस्य ब्राह्मणस्य राजा-पाश्चालः, पुरु-मगध-कलिङ्ग-शूरमस-द्विस्वरादण 'तस्येदम्' (6 / 3 / 160) इत्यण् / 'पश्चालस्य ब्राह्मणस्यापत्यं पाञ्चालिः, 'अत इन' (6 / 1 / 31) / // 61 / 116 // •एवमादर्शकः, आदृश्यते श्रीमद्भिः , 'भावा०' | म. वृ०-एभ्यो द्विस्वरेभ्यश्च राष्ट्रक्षत्रियार्थे(६।३।१८) घन - आदर्शः, आदर्शस्य राष्ट्रस्य राजा= | भ्यः सरूपेभ्यो यथासङ्खयं राजन्यपत्ये-'s' भादर्शकः / सुराष्ट्राऽऽदर्शशब्दौ देश एवं वर्तते / / स्यात् स च द्रिः। अनोऽपवादः / पुरोरपत्यं पौरवः, दशरथत्रिपृष्टशब्दौ तु राजन्येव बर्तेते, न देशे / पौरवौ, पुरवः / मगधस्यापत्यं मगधानां राजा (वा)= // 114 // मागधः, मागधौ, मगधाः [ बहुषु अण्लोपः ];