Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 276

216 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०५ पा० 3 सू०३९-४४ म. वृ०-वि--अयस्-द्रुभ्यः पराद् 'हन्तेरल् / प्राणिनोऽत्र इति समाह्वयः प्राणिद्यूतं कुक्कुटादि. घनादेशश्च करणे' स्यात् / भावस्य कारकान्तरस्य युद्धम् // 41 // चानुप्रवेशो माभूदिति करणग्रहणम् / विघनः सूर्यः न्यभ्युपवेर्वाश्चोत् // 5 // 3 // 42 // पाशश्व, अयोधनः, घनः कुठारः / स्त्रियां त्वनडेव परत्वात् ,- विहननी, अयोहननी, दुहननी।३८। म० ३०-नि-अभि-उप-विभ्यः परात् ह्वयते र्भावाकोः 'अल तद्योगे च वाशब्द उकारः' स्यात् / अव०-विहन्यतेऽनेन तिमिरमिति विघनः निहवः, अभिहवः, उपहवः, विहवः / 'हो हव' इत्य-सूर्यः, विघनेन्दुसमद्युतिः, अथवा वयः पक्षिणो निपातनं किम् ? यढो लुपि निपातनं मा भूत् , तेन हन्यतेऽनेनेति विघनः पाशः, इति सूर्ये पाशे अर्थ- 'विजोहव' इति सिद्धम् , अन्यथा 'विहय' इति द्वये विघनशब्दः / द्रुशब्दो वृक्षे पुक्लीबः, हन्यते स्यात् // 42 // अनेनेति २द्रुघनः=कुठारः। कथं द्रुघण: ? 'अरी प्रव०-वाऽग्रे प्रथमासिः, उदग्रे प्रथमासिः, हणादेरकण' (6 / 2 / 83 ) इति तद्धिते अरीहण- एवमभेदनिर्देशः सर्वादेशार्थः / ह इत्येव,द्रुघणेति गणपाठात् णत्वम् / / 38 / / निवायः। २"प्रकृतिग्रहणे या लुबन्तस्यापि ग्रहणम्" स्तम्बाद् घनश्च // 5 / 3 / 39 / / इति न्यायबलात् य लुबन्तस्यापि धातोः परतो म० वृ०-स्तम्बशब्दात् 'हन्तेरल घनघनादेशौ 'न्यभ्युपवेश्चिोत्' इति सूत्रेण अलि कृते सति 'हो च करणे निपात्येते / 'स्तम्बध्नो दण्डः, स्तम्ब हव' इति कृतद्वित्वस्यापि धातोरुकारादेशे (? 'हव' घनो यष्टिः / स्त्रियां तु परत्वादनडेत्र,- स्तम्बहननी इत्यादेशे) 'विहव' इत्येव रूपं स्यात् , न विजोहव यष्टिः // 39 // इति, इष्टं च विजोहव इति // 42 // . आङो युद्धे // 5 // 3 // 43 // प्रव०-स्तम्बो हन्यतेऽनेनेति स्तम्बघ्नः स्तम्बधनः / कथं स्तम्बनी इषीका ? करणस्यापि म० वृ०-आङ पूर्वान् ह्वयतेयुद्धेऽर्थे भावाकों: कर्तृत्वविवक्षया 'अचित्ते टक् (5 / 1183) इति 'अल् वाशब्दच उः' / आहवो युद्धम् / युद्ध इति टक्प्रत्यये सति सिद्धम / / 39 / / किम् ? आह्वायः, आह्वानम् // 43|| .. परेवः // 5 // 3 // 40 // प्रव०-आहूयन्ते योद्धारोऽस्मिन्निति आहवः म० ५०-परिपूर्वाद्धन्तेः 'अल् घादेशच करणे' | // 46 / / स्यात् / परिघोऽर्गला / लत्वे पलिघः // 40|| आहावो निपानम् / / 5 / 3 / 44 // अव०-परिहन्यतेऽऽनेनेति परिघः // 40 // म० वृ०-निपानं पशुपक्ष्यादीनां पानार्थो जलाह्वःसमाह्वया-ऽऽह्वयोधूतनाम्नोः।।५।३।४१॥ धारः / आङ् पूर्वाद् ह्वयते: 'अल आहाबादेशश्च' म० वृ०-१करणे इति निवृत्तम् / द्यूते नाम्नि निपात्यते, निपाने वाच्ये / आहावः पशुपक्षिणाम चार्थे यथासंख्यं समाङ पूर्वात् आङ पूर्वाच्च // 44 // ह्वयतेः 'अल् हयादेशश्च निपात्यते / 'समाह्वयः अव-नितरां पिबन्त्यस्मिन् स्थानके इति प्राणिद्यूतम् ; आह्वयो नाम ||4|| निपानम् , नेवाण इति लोकरूढिः // 44 // * प्रव०-१अर्थविशेषोपादानात / समाह्वयन्ते भावेऽनुपसर्गात् / / 5 / 3 / 45 //