Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 275

अल्प्रत्ययविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [215. भ्वादिधातुना ग्लहः इति प्रयोगः / उपरि-सम- | त्यन्ते। निघाः वृक्षाः शालयो बृहतिका वा, निघं न्तात् सरन्त्यस्मिन्निति परिसरः, 'पुन्नाम्नि घः' वस्त्रम् , निघातोऽन्यः / 2 उद्घः प्रशस्तः, उद्घातो(५।३।१३०) इत्यनेन घप्रत्ययः // 31 // ऽन्यः / गणः प्राणिनां समूहः, संघः, अन्यत्र पणेर्माने // 5 // 3 // 32 // संघातः / अत्याधानम्-उद्घनः कापोद्घनः, लोहो धनः, उद्घातोऽन्यः / 'अपघनोऽङ्गम् , अपघातोम० वृ०-पणेर्मानेऽर्थे 'अल् स्यात् / मूल ऽन्यः / 'उपघ्नः आसन्नः, गुरूपघ्नः, उपघातोऽन्यः कपणः, शाकपणः / मान इति किम ? पाणः // 32 / / // 36 // अव०-घअपवादो योगः / 'भावाकोः / श्पण्यते इति पणः, मूलकादीनां संव्यवहारार्थ अव०-'समन्ततो मितं तुल्यमविशेषेण वा परिमितो मुष्टिमूलकपण इत्यर्थः // 32 / / मितं परिच्छिन्नं निमितम् , तुल्यारोहपरिणाहम् , कोऽर्थः ? तुल्यदैध्य तुल्यविशालत्वम , निमितेऽर्थे संमद-प्रमदो हर्षे / / 5 / 3 / 33 / / निघ इति निपातः , निर्विशेषं निश्चयेन वा हन्यन्ते म०व०-संमदप्रमदौ 'हर्षेऽर्थेऽलन्ती' निपा- ज्ञायन्ते इति निघाः वृक्षाः, निघाः शालयः, निघा त्येते / सम्मदः पिकानाम् , प्रमदः कन्यानाम् / हर्ष बृहतिकाः, निघं वस्त्रम् / तथा उत्कर्षेण हन्यते इति किम् ? संमादः, प्रमादः / / 33 / / ज्ञायते = उद्घः प्रशस्तः / कथं 'संघातो मनुहनोऽन्तर्घना-ऽन्तर्घणों देशे // 5 // 3 // 34 // ध्याणां' ? संघातः शब्दः समुदायमात्रे / ननु संघातः प्राणिसमूहः, तत्कथं न निपातः ? सत्यम् , - म० ०-अन्तःपूर्वाद्वन्ते-‘रल घनघणौ चादेशौ' संघातशब्दं प्रसाध्य पश्चात् मनुष्यशब्देन सह निपात्येते [भावाकोंः],देशे वाच्ये / अन्तहण्यतेऽस्मिन्निति अन्तर्धनः अन्तर्घणो वा देशः, [वाहीकेषु सम्बन्धः / तथा अत्यावीयन्ते छेदनार्थ कुट्टनार्थ वा काष्ठादीनि यत्र तदत्याधानम् , तत्र अत्याधानेदेशविशेषः] अन्तर्घातोऽन्यः / / 3 / / ऽर्थे--उद्घनः, काष्ठो द्धनः, लोहोद्घनः / 'अङ्गे प्रघण-प्रघाणो गृहांशे / / 5 / 3 / 35 // देहावयवे वाच्ये अपघन इति, अपहन्यतेऽनेनेति .म० वृ०-प्रपूर्वाद्धन्तेहाशे वाच्ये 'अल् घण अपघनो देहावयवः / आसन्ने समीऽभिधेये घाणादेशौ च' निपात्येते / प्रघणः, प्रघाणः द्वारा उपध्नम् , उपहन्यते समीप इति ज्ञायते इति उपलिन्दकः, प्रघातोऽन्यः // 35 // घ्नः समीपम् // 36 // प्रव०-शुकाङ्गनीलोपनिर्मितानाम्, मूर्ति-निचिता-ऽभ्र धनः / / 5 / 3 / 37 // लिप्तेषु भासागृहदेहलीनाम् ; यस्यामलिन्देषु न चक्रुरेव, म0 4०-'मूर्त्यादिष्वर्थेषु 'हन्तेरल घनादेमुग्धाङ्गनागोमयगोमुखानि // 1 // शश्च' निपात्यते / अभ्रस्य घनः, एवं दधिघनः, इति मेघ (? माघे) // 35 // लोहघनः, निचितं= निरन्तरम् , घनाः केशाः / अभ्र मेघः, घनो मेघः / कथं घनं दधि ? गुणनिघोद्ध-सङ्घोद्धना-उपधनोपनं निमित- / शब्दोऽयं तद्योगाद् गुणिन्यपि वर्त्तते // 37 // प्रशस्त-गणा-ऽत्याधाना-ऽङ्गा-ऽऽसन्नम् // 5 // 3 // 36 // अव०-१मूर्तिः काठिन्यम्। 'अभ्रस्य घनः', म० ०-हन्तेर्निगादयः शब्दा यथासङय' | काठिन्यमित्यर्थः / इति उदाहरणम् // 37 // निमितादिषु वाच्येषु 'कृतघत्वादयोऽलन्ता' निपा- 1 व्ययो-द्रोः करणे // 5 // 3 // 38 //