Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 270

210 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ० 5 पा० 3 सू०६-१० सोऽनद्यतनः, तस्मिन् / भविष्यति काले / कथं | मतमपास्यन् वृत्तिकारः प्राह-'भूते तु' इत्यादि / / 8 / / श्वो गमिष्यति ? मासेन गमिष्यति ? अत्र किंवृत्ते लिप्सायाम् // 5 / 3 / 9 / / Aपदार्थेभविष्यन्ती, Aपदं गमिष्यति क्रिया, साऽर्थो म० वृ०-किंवृत्ते उपपदे प्रषुः (याचकस्य) यस्य धात्वर्थस्य (स पदार्थः), तस्मिन् / / 5 / / | लिप्सायां गम्यमानायां वय॑त्यर्थे धातोः 'वर्तमाना परिदेवने // 5 // 3 // 6 // नवा' स्यात् / को भवतां भिक्षां ददाति, [पक्षे भविम० वृ०-परिदेवने = शोचने गम्यमाने ज्यन्ती श्वस्तनी च-] दास्यति, दाता वा। कतरो वय॑त्यर्थे 'श्वस्तनीविभक्तिः' म्यान / अयं तु भवतां भिक्षां ददाति, [पक्षे-] दास्यति दाता वा / कदाऽध्येता पठिता य एवमनभियुक्तः [=नि- एवं कतमो भिक्षां ददाति दास्यति दाता वा / किंवृत्त रुद्यमः।। इयं तु कदा गन्ता यैवं पादौ निदधाति | इति किम ? भिक्षां दास्यति / लिप्सायामिति किम [=निक्षिपति] / विशेषविधानात् कदाकर्हियोग- कः पुरं यास्यति // 9 // लक्षणा विभाषा' बाध्यते / / 6 / / अव०-विभक्त्यन्तस्य डतण्डतमप्रत्ययान्तप्रव०-१'कदाकोनवा' (5 / 3 / 8) इति सूत्रो स्य च किंशब्दस्य वृत्तं = किंवृत्तमिति वैयाकरणक्तविभाषा // 6 // समयः, तेन किन्तरां किन्तमामिति किंवृत्तं नोच्यपुरा-यावतोवर्तमाना / / 5 / 3 / 7 / / ते / यत्र प्रयोगे 'कः, कतरः, कतमः' इति शब्दा उपपदा भवन्ति तत्र धातोः परतो वर्तमाना इत्यर्थः म० वृ०-पुरायावतोर्निपातयोरुपपदयोर्वय॑त्यर्थे // 9 // [=भविष्यति] वर्तमानाद्धातोः 'वर्तमाना' विभक्ति लिप्स्यसिद्धौ // 5 // 3 // 10 // र्भवति / पुरा भुनक्ते, यावद् भुङ क्ते / भविष्यदनद्यतनेऽपि परत्वाद्वर्त्तमानैव. पुरा श्वो भुक्ते, ____म. वृ०-लब्धुमिष्यमाणाद्भक्तादेः सिद्धौ = यावत् श्वो याति ||7|| स्वर्गादिप्राप्तो गम्यमानायां धातोः वर्तमाना नवा' 3 स्यात् / अकिंवृत्तार्थोऽयमारम्भः / “यो भिक्षां प्रव०-पुराशब्दोऽद्यतनकाले, यावच्छब्दः ददाति 'दास्यति दाता वा स स्वगें याति यास्यति क्रमा? वर्त्तते / पुरा श्वो भुङ क्ते इत्यादी अनद्यतने याता वा // 10 // श्वस्तनी' (5 / 3.5) प्राप्नोति / पुरायावतो (?) ||7|| अव०-भक्तादेः=* भक्तलोकात् यजमानकदा-कयोंनवा / / 5 / 38 // सकाशात् / विय॑त्यर्थे वर्तमानात् / उपक्षे भविम०वृ०-कदाकर्हि इत्युपपदयोवय॑त्यर्थे वर्तमाना ज्यन्ती श्वस्तनी (च)। "याचको यजमानं भक्त[विभक्तिः] नवा' स्याद्धातोः' / कदा भुङ क्ते,पक्षे२ लोकमेभिर्वाक्यैः प्रोत्साहयति / यो भवतां मध्यात् कदा भोक्ष्यते, कदा भोक्ता / एवं कर्हि भुङ्क्ते, भिक्षां ददाति, एकं वाक्यमिदम् , स स्वर्गलोकं इत्यादि / भूते तु नित्यं परोक्षादयः / कदा बुभुजे, याति, द्वितीयवाक्यमिदम् , इत्युभयोर्वाक्ययोकदा भुक्तवान् ;एवं कर्हि बुभुजे,कर्हि भुक्तवान् / 8 / / मिलितयोरेव लिप्स्यसिद्धिरर्थः प्रकटो ज्ञायते / प्रव०-'वर्तमानाद्धातोः इत्यध्याहारः। भविष्य- तेन यो भिक्षां ददाति स स्वर्ग याति इत्युभयत्रापि न्तीश्वस्तन्यावपि भवतः / (आदिशब्दात्) कर्हि लिप्स्यसिद्धौ इति सूत्रोण वर्तमाना भवति / 'दाभोक्ष्यते,कर्हि भोक्ता। ये धैया करणाः कदाकर्हियोगे स्यति, दाता; यास्यति, याता इति पक्षे उदाहरणानि सर्वेषु कालेषु वर्तमानाविभक्तिमिच्छन्ति तेषां // 10 // * इदं चिन्त्यम् , बृहदवृत्तौ काशिकावृत्त्यादिषु वा भक्तशब्दस्यार्थो ‘भक्तलोकः' इति न दर्शितः, किन्तु 'प्रोदनादिः' इति प्रदर्शितः / स्वर्गादिप्राप्तामार्थाऽयमारम्भः जाति यास्यति