Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 254

194] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०५ पा० 2 सू० 17-20 ननौ पृष्टोक्तौ सहत् // 5 / 2 / 17 // षेधस्य अभा...........(वरूपोत्वात अभावस्य च प्रारम्भापरिसमाप्ती न घटेते, तथापि जीवमारणनिम० ०-अनद्यतने इति निवृत्तम / ननुशब्दे उपपदे सति'पृष्टोक्ती= पृष्ठप्रतिवचने भूतेऽर्थे वर्तमाना यमो मांसखादननियमः प्रारब्धोऽसमाप्तश्च प्रतीय ते इति भावः / 2 चैत्रो भुङक्ते इत्यादावपि हि द्धातोः “सद्वत् वर्तमानकाल इव वर्तमाना" स्यात् / सद्वद्वचनादत्रविषये शत्रानशावपि / ४किमकार्षीः भोजनक्रियायां भुञ्जानोऽवश्यं हसति, जल्पति, पिबति जलं बा चैत्र इत्यादिकं क्रियान्तरव्ययवधानकटं चैत्र ? 'ननु करोमि भोः, ननु कुर्वन्तं कुर्वाणं मशक्यपरिहारमिति तत्त्वतः प्रारब्धापरिसमाप्तिः मां पश्य / पृोक्ताधिति किम ? नन्वकार्षीत् चैत्रः प्रतीयते // 19 // कटम् // 17 // शत्रानशावध्यति तु सस्यौ // 5 / 2 / 20 // अव०-पृष्ठस्य धात्वर्थस्य उक्तिः प्रतिवचनं म० वृ०-सत्यर्थे धातोः १"शतृ-आनशी प्रत्यया' =पृष्ठोक्तिः,यत् प्रश्नानन्तरमुत्तरदानं सा पृष्ठोक्तिः। भवतः,२एष्यति दु-एष्यन्मात्रे भविष्यन्तीविषयेऽर्थे / ' प्रत्युत्तरदाने। वर्तमानाविभक्तिविषये / 4 हे चैत्र ! त्वं कटमकार्षीः इति पृच्छा। उत्तरमिदम् / "सस्यौ स्यप्रत्यययुक्ती"शत्रानशौ / स्योऽपि प्रत्य'इदम पि उत्तरदानम् / कुर्वन्तमित्यत्र 'करोमि'इति यत्वाद्धातोरेव परतः, न शत्रानशभ्यां परतः / यान , यान्तौ, यान्तः; शयानः, शयानाः; एवं निरस्यन् , वाक्यं कृत्वा शतृप्रत्ययः। कुर्वाणमित्यस्य'कुर्वे' इति पचन् , पचमानः / एकविषयत्वाद्वर्त्तमानापि,-याति, पाक्यं कृत्वा आनश्प्रत्ययः // 17|| यातः, यान्ति; पचति / तथा सन् ,अस्ति; अधीयानः नन्वोर्वा // 5 / 2 / 18 // अधीते; विद्यमानः, विद्यते; विदन् , वेत्ति / तथा म० वृ०-न नु इत्येतयोरुपपदयोः पृष्टोक्तौ तरादौ प्रत्यये,- पचत्तरः, पचत्तमः; पचतितभूतार्थे वर्तमानाद्धातोः 'वर्तमाना' वा स्यात् , 'स च राम , पतितमाम् ; पचद्रूपः, पचतिरूपम् ; सद्वत्'। [प्रश्नः] किमकार्षीः कटं चैत्र ? [उत्तरम्] जल्पत्कल्पः, जल्पतिकल्पम् इत्यादि / एवं पचमानन करोमि भोः ! न कुर्वन्तं न कुर्वाणं मां पश्य, तरः, पचमानतमः; पचतेतरां, पचतेतमाम इत्यादि। नाऽकार्षम् / कस्तत्रावोचत् ! अहं नु ब्रवीमि,ब्रुवन्तं तथा द्वितीयाद्यन्तपदसामानाधिकरण्य-सम्बोधनर. ब्रुवाणं नु मां पश्य, पक्षे- अहं न्वबोचम् [इदमपि तरादिवर्जित-तद्धितप्रत्ययोत्तरपद क्रियालक्षण५. पृष्टोक्तेरुदाहरणम् ] // 18 // क्रियाहेतुषु वर्तमानाया 'अन्वयायोगाच्छत्रानशामति // 5 / 2 / 19 // वेव-(द्वितीयान्त) पचन्तं पचमानं पश्य। (तृतीयान्त) म. वृ०-सन=विद्यमानः, वर्तमान इत्यर्थः; १२पचता कृतम् / (चतुर्थ्यन्त) १३पचते / (पञ्चस च प्रारब्धा रिसमाप्तः क्रियाप्रबन्धः / सत्यर्थे म्यन्त) पचतः पचमानाद्भीतः / (षष्ठयन्त) पचतः धातोः 'वर्तमाना' स्यात् / अस्ति, भवति, घट १४स्वम् / (सप्तम्यन्त) पचति गतः१५॥ अथ सम्बोकरोति, ओदनं पचति,' जी न मारयति, मांसं धने हे पचन् ! हे पचमान ! / तरादिवर्जिततद्धिते, नाऽत्ति / तथा इहाधीमहे, इह कुमाराः क्रीडन्ति कुर्वतोऽपत्यं कौर्वतः, १६पाचतः, १७पचत्पाशः, १६पचच्चरः / उत्तरपदे,-भज्यते इति भक्तिः , इत्यादी क्रियान्तरव्यवधानेऽप्यध्ययनादिक्रियायाः प्रारम्भापरिसमाप्तिरस्त्येव / एवं क्षेत्रो भुङक्ते कुर्वन् भक्तिरस्य-द्भिक्तिः, कुर्वाणो भक्तिरस्य इत्यत्रापि // 19 // कुर्वाणभक्तिः ; एवं कुर्वत्प्रियः, कुर्वाणप्रियः / क्रि- .. याया लक्षणं ज्ञापकं चिह्नम् ,- 2 तत्र तिष्ठन्तोप्रव०-7 जीवं न मारयति मांसं न खादती- ऽनुशासति गणकाः, शयाना भुञ्जते यवनाः, बहुषु त्यत्र यद्यपि जीवमारणप्रतिषेधस्य मांसखादनप्रति- | मूत्रयत्सु कः चैत्र इति पृष्टः कश्चिदाह,- यः तिष्ठन्