Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 157

अनः पुसादेशः ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम्। [ 7 न विद्यते वित् यस्य वस मस् इत्यादेः (सोऽवित्), I अव०–'श्नास्त्योलक' इत्यत्र 'अतः' इति वा तस्मिन् / सुन्वहे, सुनुवहे; सुन्महे, सुनुमहे | अधिकारो न स्यात्, तदा 'षष्ठयान्त्यस्य' (7 / 4 / 106) इत्यपि / तन्वहे, तनुवहे; तन्महे, तनुमहे / प्रत्यय- | | इति सूत्रबलाद् ( अस्तेः ) अन्त्यसकारस्यैव लुक् स्येत्येव-युवः, युमः। 'असंयोगात् इति उकारस्य स्यात् * इति सूत्रार्थे अकारस्येति अधिकार कृतः / विशेषणात् 'आप्नुमः' इत्यत्रापि लुक् न भवती- | 'अस्ती'- त्यत्र तिन्निर्देशात् दिवादेरस्यतेन लुक् त्यर्थः // 87 // // 10 // कृगो पि च / / 4 / 2 / 88 // वा द्विषा-ऽऽतोऽनः पुस्' // 4 / 2 / 61 // म० वृ० - कृगः परस्य 'उकारस्य यकारादौ म०७०-द्विष आकारान्ताच्च धातोः परस्य वमि चाविति परे लुक' स्यात् / कुर्यात्, कुर्याताम, | 'शितोऽवितोऽनः स्थाने पुस्' इत्यादेशो वा स्यात् / फुयुः, कुर्वः, कुर्मः; कुर्वहे, कुर्महे। अवितीत्येव- अद्विषुः, अद्विषन; अयुः, अयान अरुः, अरान् / / 61 // करोमि // 8 // अव० - 'पकारः 'पुस्पौ' (4 / 3 / 3) इत्यत्र अतः शित्युत् / / 4 / 2 / 86 // विशेषणार्थः / 'वा द्विषातोऽनः पुस्' इत्यनेन ह्यस्त न्या अनः स्थाने पुस् क्रियते, 'सिज्विदोभुवः' म० वृ०-शिति अविति परे य उकारस्त (4 / 2 / 62) इत्यनेन अद्यतन्या अनः स्थाने पुस् / निमितो यः कृगोऽकारस्तस्य 'अकारस्य उकारः' 'व्युक्तजक्षपञ्चतः (4 / 2 / 63) इत्यनेनापि हस्तन्या स्यात् / कुरु, कुरुतः, कुर्वन्ति, कुर्यात्, कुरुताम्, | अनः स्थाने पुस् // 11 // कुर्वन्, कुर्वाणः / / 86 // सिविदोऽभुवः // 42 // 2 // - अव०-"कुर्वन्, कुर्वाण" इत्यत्र उकारकरण ___म० वृ०-सिचः प्रत्ययात् विदश्च धातोः परबलान्न गुण ओकारः, अन्यथा 'ओकार' एव कुर्यात् / तथा 'उकारनिमित्तत्वेन' अकारविज्ञानात् स्य 'अनः स्थाने पुस्' स्यात्, भुवः परः सिच् चेन्न कुर्यादित्यादौ उकारलोपेऽपि, अकारस्य उत् भव स्यात् / सिचः परात्,--अकार्षः, 'अगुः, अदुः, त्येव / तथा शित्यवितीति उकारविशेषणं किम् ? अधुः, विद्,-अविदुः / अभुव इति किम् ? अभू'कुरुत' इत्यादौ शिति व्यवहिते उत्वं यथा स्यात् वन् // 12 // ||8|| ____ अव०-१"इडेत्पुसि चातो लुक्' (4 / 3 / 64) श्ना-ऽस्त्योलुक् / / 4 / 2 / 60 // इति आकारस्य लुग् / अत्र पूर्वगुणः, अव, पश्चात् 'भुवो वः०' (4 / 2 / 43) इति ऊव // 12 // - म० वृ०-प्रत्ययस्यास्तेश्च सम्बन्धिनोऽकारस्य शित्यविति परे लुक्' स्यात् / रुन्धः, रुन्धन्ति, 'द्वय क्त-जक्षपञ्चतः // 4 / 2 / 63 // रुन्ध्यात्, रुन्धानः; स्तः, सन्ति, स्थः, स्वः, स्मः, स्यात्, स्तात्, सन् / अवितीत्येव- रुणद्धि, अस्ति / म० वृ०-कृतद्वित्वधातोः [ = कृतद्विवचन अत इत्येव- आस्ताम्, आसन // 10 // धातोः परतः जक्षपञ्चकाच परस्य 'शितोऽवितोऽनः लघोरुपान्त्यस्य' (41314) इत्यनेन प्राप्तः / *श्नस्य तु 'प्रत्ययस्य' इति परिभाषया सर्वस्यापिलक स्यात।