Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 158

18] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ०४ पा०२ सू०६४-६७ स्थाने पुस्' स्यात् / द्विर्वचनधातुः,-अजुहवुः, अबि- | . शौ वा // 4 / 2 / 15 // भयुः, अददुः, अदधुः / जक्षादि,-अजतुः, अदरि- | द्रुः, अजागरुः, अचकासुः, अशासुः // 63 // म० वृ०-'व्युक्तजक्षपञ्चतः परस्यान्तो न कारस्य शिप्रत्यये वा लुक्' स्यात् / ददति, ददन्ति; अव०-द्वे उक्त यस्य = सव्युक्तः / “पञ्चत्', दधति, दधन्ति; जक्षति, जक्षन्ति कुलानीत्यादि / पञ्चानां वर्गः = पञ्चत्, ‘पञ्चदशद्वर्गे वा' शाविति किम् ? ददती कुले // 65 // (6 / 4 / 175) इति सूत्रेण पञ्चत् निपातः; जक्षाणां पन्चत् (=जक्षपञ्चत्), तस्मात् जक्षपञ्चतः / ___ अव०–'ददति' इत्यादिषु सर्वत्र पूर्व शत, "अजुहवुः, अबिभयुः, अजागरुः” अत्र 'पुस्पौ' | पश्चात् जस, शस् वा, 'नपुसकस्य शिः' (1 / 4 / 55) (4 / 3 / 3) इत्यनेन गुणः / "जक्षक भक्षहसनयोः, / इति सूत्रेण जसशसस्थाने 'शिः' आदेशः / 'जक्षति, दरिद्राक् दुर्गती, जागृक् निद्राक्षये, चकासृक् दीप्तौ, जक्षन्ति'; आदिशब्दात् दरिद्रति, दरिद्रन्ति; जापति, शासूक अनुशिष्टौ” इति जक्षपञ्चकम् // 63 // जाप्रन्ति; चकासति, चकासन्ति; शासति, शासन्ति. कुलानि / एषु सर्वत्र पूर्व धातोः परः शत. पश्चात् अन्तो नो लुक / 4 / 2 / 64 // जस् शस् वा, नपुसकस्य शिः(१।४।५५॥ इति जस् शसस्थाने 'शिः' आदेशः)॥६५॥ म० वृ०-व्युक्तजक्षपञ्चकात्परस्य शितोऽवितोऽन्तः सम्बन्धिनो नकारस्य लुक स्यात् / अन्ति, श्नश्चा-ऽऽतः॥४।२।१६॥ ददति, अन्तु,-ददतु, शत, ददत्, ङी-औ,-ददती स्त्री कुले वा, जक्षति इत्यादि // 14 // म० वृ०-व्युक्तजक्षपञ्चतः श्नासम्बन्धिन- : श्वाकारस्य लुक' स्यात्, शित्यविति परे। मिमते, अव०-'ददति' इत्यत्र जुह्वति, जुह्वतु, शत- अमिमत; दरिद्रति, श्ना,-क्रीलन्ति, लुनते, पुनजुह्वत् इत्यपि ज्ञातव्यम्, एषु 'ह्विणोरपविति व्यौ' ताम्, अपुनत / आत इति किम् ? बिभ्रति / अवि(४।३।१५): इत्यनेन धातोः उकारस्य 'व्' इति तीत्येव -अक्रीणाम् // 66 // क्रियते / 'ददती स्त्री', डी, / 'ददती कुले', औ, औरीः(१।४।५६।इति) ईः / 'ददती'इत्यत्र 'अवर्णा - अव०-'व्युक्तजक्षपञ्चकसम्बन्धिन आकादश्नोऽन्तो० (2 / 1 / 115) इति (सूत्रस्य) वृत्तौ इत्यु- रस्य इत्यर्थः / 'अमिमत' इत्यस्याने यायति, यायतु, क्तं यद्,-'ददती' इत्यत्र 'अवर्णा'-दिति विशेषणात् संजिहते, समजिहत इत्यपि। (एवं) क्रीणन्तु, लुन भश्न' इति प्रतिषेधाच्च 'भश्चातः' (4 / 2 / 66) इति ताम्, अलुनत, लुनन्ति; एवं पुनन्ति // 16 // 'समानानां तेन' (श२।१) इति लोपदीर्घाभ्यां पूर्वमेव 'अवर्णादश्नोऽन्तो०' इति एषामीळजनेऽदः / 4 / 2 / 67 // सूत्रेण अत्रस्थाने अन्त् आदेशः। यदि वा परत्वात् म० ०-'एषां व्युक्तजक्षपञ्चत्नामाकार'श्नश्चात' (4 / 2 / 66) इत्यनेनावश्यमाकारलोपः स्व शित्यविति व्यञ्जनादौ परे 'ई:' स्यात्, दासंझं तदा भूतपूर्वतया पश्चात् अन्तादेशः क्रियते। कृते वर्जयित्वा / मिमीते', लुनीतः, लुनीहि / व्यञ्जन चान्तादेशे 'अन्तो नो लुक' इत्यनेन अन्तो नकारस्य इति किम् ? मिमते / अद इति किम् ? दत्तः, लुक कार्यः / (एवम्) जक्षति, जक्षतु, जक्षत्; दरि धत्तः, दद्वः, दद्मः, दद्यात् / / 67 // द्रति, दरिद्रतु, दरिद्रती स्त्री कुले वा; जाग्रति, जाग्रतु, जाप्रत्। चकासति, चकासतु, चकासत् अव०-दासंज्ञकानामित्ववर्जनात् दांवर्दैवोन शासति, शासतु; शासत् // 64 / / दासंज्ञा इति दांवर्दैवीर्यङ्लुपि कृतेऽपि ईत्वं भवति।