Page Text
________________ योगविंशिका प्रकरण सटीक, सानुवाद, गाथा-१५ ન સરળyવાવાળ, નીવાળ સિલે નિર્વિતા નો 3. ___ एवं आयरिओ वि हु, उस्सुत्तं पण्णवेंतो य / / " [उपदेशमाला-५१८] न केवलमविधिप्ररूपणे दोषः, किन्तु विधिप्ररूपणाभोगेऽविधिनिषेधासम्भवात् तदाशंसनानुमोदनापत्तेः फलतस्तत्प्रवर्तकत्वाद्दोष एव / तस्मात् “स्वयमेतेऽविधिप्रवृत्ता नात्रास्माकं दोषो, वयं हि क्रियामेवोपदिशामो न त्वविधिम्" एतावन्मात्रमपुष्टालम्बनमवलम्ब्य नोदासितव्यं परहितनिरतेन धर्माचार्येण, किन्तु सर्वोद्यमेनाविधिनिषेधेन विधावेव श्रोतारः प्रवर्तनीयाः, एवं हि ते मार्गे प्रवेशिताः, अन्यथा तून्मार्गप्रवेशेन नाशिताः / एतदपि भावयितव्यमिह तीर्थोच्छेदभीरुभिः विधिव्यवस्थापनेनैव ह्येकस्यापि जीवस्य सम्यग् बोधिलाभे चतुर्दशरज्ज्वात्मकलोकेऽमारिपटहवादनात्तीर्थोन्नतिः, अविधिस्थापने च विपर्ययात्तीर्थोच्छेद एवेति / यस्तु श्रोता विधिशास्त्रश्रवणकालेऽपि न संवेगभागी तस्य धर्मश्रावणेऽपि महादोष एव, तथा चोक्तं ग्रन्थकृतैव षोडशके - "H ગૃવ સિદ્ધાન્ત, વિષપિપાસાતિરેd: પY: . પ્રતિ ન સંવે, તાgિ : સોવિસ્થિ તિ શા” જેમ, શરણે આવેલા જીવોનું મસ્તક કોઈ કાપી નાંખે તેમ (તે કૃત્ય જેવું નિંઘ છે તેવું) ઉસૂત્રની પ્રરૂપણા કરનાર આચાર્યનું પણ કૃત્ય સિંઘ છે) છે.” [ઉપદેશમાળા-૫૧૮] કેવળ અવિધિની પ્રરૂપણા કરવાથી દોષ લાગે તેવું નથી એટલે તેમાં તો દોષ છે જ, પરંતુ વિધિ પ્રરૂપણાનો આભોગ - (જ્ઞાન) ધરાવનાર ઉપદેશકને, અવિધિનો નિષેધ નહિ કરતો હોવાથી, અવિધિને ઈચ્છવા-અનુમોદવાના કારણે, અંતે તે અવિધિનો જ પ્રવર્તક થવાથી દોષ લાગે જ છે. માટે - આ લોકો પોતે જ અવિધિમાં પ્રવર્તેલા છે, તેમાં અમારો કોઈ દોષ નથી; અમે તો કેવળ ધર્મક્રિયાનો ઉપદેશ આપીએ છીએ, અવિધિનો નહિ;' માત્ર આ રીતનો નબળો બચાવ આગળ કરી પરહિતમાં તત્પર ધર્માચાર્યો ઉપેક્ષાભાવ ધરોં નહિ, પરંતુ જોરશોરથી અવિધિનું ખંડન કરી શ્રોતાઓને વિધિમાં જ પ્રવર્તાવવા જોઈએ. આ રીતે જો કરાય તો જ તે શ્રોતાઓનો મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવેશ કરાવ્યો ગણાય. જો આમ ન કરાય તો ઉન્માર્ગમાં પ્રવેશ કરાવવાથી તેમના ભાવપ્રાણોનો નાશ કર્યો ગણાય. તીર્થના નાશનો ભય રાખતા લોકોએ આ વાત પણ વિચારવી જોઈએ કે - વિધિ મુજબ જ ધર્મક્રિયા કરવા-કરાવવાનો આગ્રહ રાખવાથી એક જીવને પણ જો સાચો બોધિલાભ થાય તો તેના પરિણામે ચૌદ રાજલોકમાં અમારિપટ વગાડવા " દ્વારા તીર્થઉન્નતિ=પ્રભાવના થાય. જ્યારે અવિધિ ચલાવવામાં તો એથી ઊંધું તીર્થનો વિનાશ જ થાય. વળી જે શ્રોતા વિધિને બતાવતાં શાસ્ત્રો સાંભળતી વખતે પણ “સંવેગને અનુભવતો નથી, તેને ધર્મ સંભળાવવામાં પણ (ઉપદેશકને) મહાન દોષ જ લાગે છે. એ જ વાત ગ્રંથકારશ્રી હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે જ ષોડશક નામના ગ્રંથમાં કહી છે. તે આ પ્રમાણે - “વિષયોની લાલસાનો અતિરેક હોવાના કારણે જે પાપી આત્મા સિદ્ધાંત (શાસ્ત્ર-આગમ)ને સાંભળતી વખતે પણ “સંવેગને પામતો નથી. તે અચિકિત્સ્ય (ઈલાજ-હિત ન કરી શકાય એવો) આત્મા છે. 1"
| SR No. | 004345 |
| Book Title | Yogvinshika Prakaranam |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Yashovijay Gani, Kirtiyashsuri |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 214 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 5 MB |