Namaskar Swadhyay Prakrit Vibhag

SR No.: 004340
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhurandharvijay, Jambuvijay, Tattvanandvijay
Publisher: Jain Sahitya Vardhak Sabha
Publication Year: 1961
Total Pages: 592
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 456

विभाग] अथ नष्टानयने करणमाह नहूँको भाइजइ परिवहिं इहन्तिमाईहिं / लद्धा अंताइगया तयग्गिमं जाण नटुं तु // 15 // इगसेसे सेसंका ठाविज कमेण सुन्नसेसम्मि / लद्धं कुरु इगहीणं उक्कमओ ठवसु सेसंके // 16 // व्याख्या-नष्टाङ्को नष्टरूपस्य संख्याङ्कः सोऽन्त्यादिभिः परिवर्ताकैर्भज्यते यल्लभ्यते तदङ्कसंख्या अन्त्यादयो अङ्का गता ज्ञेयाः। कोऽर्थः नष्टरूपतः ? पूर्व तावत् संख्या अन्त्यादयस्तस्याः पतौ परिवर्ताकसंख्यावारान् स्थित्वा तत उत्थिता इत्यर्थः / ततस्तेभ्यः पश्चानुपूर्व्या यदप्रेतनमकरूपं तन्नष्टं ज्ञेयम् / कोऽर्थस्तन्नष्टकथने ? तत्र तत्र पड्तौ लेख्यमित्यर्थः / एवं क्रियमाणे यद्येकः शेषः स्यात् तदा शेषरूपाणि लिखितरूपादवशिष्टानि क्रमेण स्थाप्यानि, प्रथमादिपतिष क्रमेण लेख्यानीत्यर्थः / तथा यदि शून्यं शेषं 10 स्यात् तदा लब्धाङ्क एकेन हीनः कार्यः / तत एकहीनलब्धाङ्कसंख्या अन्त्यादयोऽङ्कास्तस्यां पड्तौ गता ज्ञेयाः। पूर्वस्थापिताः संप्रत्युत्थिता इत्यर्थः। तेभ्यः पश्चानुपूयोऽग्रेतनं नष्टं रूपं ज्ञेयम् / इति प्राग्वल्लिखितनष्टरूपेभ्यः शेषा अङ्काः प्रथमादिपतिषूक्रमेण लेख्याः / अत्र पञ्चपदीमाश्रित्योदाहरणं यथा-त्रिंशत्तमं रूपं नष्टं तत् कीदृशमिति केनापि पृष्टम् / ततोऽत्र त्रिंशदन्त्यपरिवर्तेन चतुर्विंशतिरूपेण भज्यते / लब्ध एकः, शेषाः षट् / ततो पञ्चमपतौ पञ्चकरूपं गतम् / 15 कोऽर्थः ? चतुर्विंशतिवारान् स्थित्वा संप्रति पतित उत्थितमित्यर्थः / तस्माच्च पश्चानुपूर्व्याऽग्रेतनं चतुष्करूपं नष्टं ज्ञेयम् / संप्रति वर्तत इत्यर्थः / अतश्चतुष्को नष्टस्थाने पञ्चमपतौ स्थाप्यः / तथा शेषस्य षट्कस्य चतुर्थपतिसत्केन षट्करूपपरिवर्तेन भागे लब्ध एकः, शेषस्थाने शून्यम् / ततो लब्धमेकहीनं क्रियते / . जातं लब्धस्थानेषु शून्यं ततश्चतुर्थपत्रावद्याप्येकमपि रूपं गतं नास्ति / ततोऽन्त्यमेव पदं पञ्चकरूपं नष्टं ज्ञेयम् / शेषा अङ्का एक-द्विक-त्रिका उत्क्रमेण स्थाप्याः / यथा-३,२,१,५,४ / इदं त्रिशत्तमं रूपं ज्ञेयम् / 20 वि०-पंदरमी अने सोलमी गाथामां नष्टांक काढवानी विधि दर्शावी छ / नष्टांक एटले नहि कहेवायेला अंको तेने शोधी काढवानी रीति ते नष्टांकनी विधि // 14 // श०-नष्टांक अर्थात् नष्टरूपनो जे संख्यांक छे, तेमां अंत्यादि (अंत्यथी शरू करेला) परिवर्तीकोनो भाग देवामां आवे छे, तेथी जे भागफळ आवे छे, तेनी अंकसंख्या प्रमाणे अंत्यादि अंकोने गत (गयेला ) अने तेनी आगळना अंकने नष्ट जाणवो // 15 // श-एक शेष रहेतां बाकीना अंकोने (प्रथम वगेरे पंक्तिओमां) क्रमथी मूकवा अने शून्य शेष रहे तो ते भागफलमांथी अंक घटाडी नाखवो, अने बाकीना अंकोने क्रमभेदथी मूकवा // 16 // 25 1 नष्टस्य रू. J / 2 तस्यां प° A / 3 पतिषु / तथा /