Nyayakumudchandra Part 1

SR No.: 004326
Original Sutra Author: N/A
Author: Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Publication Year: 1938
Total Pages: 598
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 14 MB

Page 176

26 विषयानुक्रमणिका तैमिरिककेशोपलब्धिदृष्टान्तोऽसङ्गतः 234 / न द्रव्यं शब्दः एकद्रव्यत्वात् 240 अवयव्यभावे घटादिप्रत्ययो निर्विषयः, एकद्रव्यं शब्दः सामान्यविशेषवत्त्वे सति बाह्यसविषयो वा ? केन्द्रियप्रत्यक्षत्वात् सञ्चिताणूनाम् प्रत्यक्षविषयत्वाभावः न कर्म संयोगविभागाकारणत्वात् सञ्चयश्च देशप्रत्यासत्तिः, संयोगविशेषो वा ? , न द्रव्यं न कर्म अनित्यत्वे सति नियमेन सेनावनादिवत् अणुसमूहे प्रत्ययानुपपत्तिः 235 अचाक्षुषत्वात् स्थूलादिप्रतीतेन भ्रान्तता न द्रव्यं न कर्म व्यापकद्रव्यसमवेतत्वात् 2 विरुद्धधर्माध्यासात् कथञ्चिद्भेदः, सर्वथा वा ? ,, गुणत्वे शब्दस्य पारिशेष्यादाकाश एव आश्रिसर्वथाभेदः रूपादिनाऽनैकान्तिकः तत्वम् न पृथिव्याद्यष्टसु अनुसन्धानप्रत्ययात् रूपरसाद्यात्मकत्वं सुग्रहम् ,, शब्दलिङ्गाविशेषाद्विशेषलिङ्गाभावाच्चैकं विभु च 242 अवयव्यभावे परमाणोरप्यव्यवस्थितिः निरतिशयपरिमाणाधिकरणत्वान्नित्यम् द्रव्यलक्षणविचारः 236-38 संयोगाद्विभागाच्छब्दाच्च शब्दात्पत्तिः द्रव्यत्वयोगाद् द्रव्यत्वे अन्योन्याश्रयः 236 ( उत्तरपक्षः ) शब्दस्य आश्रयमात्राश्रितत्वं .. क्रियावत्त्वं गुणवत्त्वं समवायिकारणत्वञ्च व्यस्तं साध्यम् , नित्यैकव्याप्याश्रयाश्रितत्वं वा ? , सत् द्रव्यत्वस्य व्यञ्जकम् , समस्तं वा ? 237 / कर्मान्यत्वे सत्यपि द्रव्यान्यत्वमसिद्धम् 243 'द्रव्यमितरेभ्यो भिद्यते' इत्यनुमानदूषणम् , शब्दो द्रव्यं गुणक्रियावत्त्वात् लक्षणस्य केवलव्यतिरेकित्वग्रहोऽशक्यः 238 / स्पर्शवान् शब्दः पृथिव्यादिचतुर्णा पुद्गलात्मकत्वम् 238-240 अल्पत्वमहत्त्वपरिमाणवान् शब्दः (पूर्वपक्षः) एकपुद्गलात्मकत्वे प्रतिनियतगुणा- संख्यावान् शब्दः धारतानियमाऽभावः 238 संयोगवान् शब्दः पृथिवीत्वादिनियतजातिसम्बन्धस्य दुर्घटत्वम् , देशान्तरगमनात् क्रियावान् (उत्तरपक्षः) प्रतिनियतगुणाधारतानियमस्य वीचीतरङ्गन्याये तु क्रियावातॊच्छेदः सत्तापेक्षयाऽनुपपत्तिः; जलादावपि गन्धा प्रत्यभिज्ञायमानत्वात् स एव.शब्दः श्रूयते, न दीनां सत्त्वात् वीचीतरङ्गवृत्त्या तत्सदृशः अभिव्यक्तयपेक्षायां न द्रव्यान्तरत्वम् 239 तीव्रादिभेदेऽप्यत्र क्षणिकत्वानुपपत्तिः पृथिवीत्वाद्यवान्तरजातिसम्बन्धस्य तत्त्वभेदाऽ वीचीतरङ्गवृत्त्योत्पत्ती प्रथमतः एकः शब्दः प्रसाधकत्वम् प्रादुर्भवेत् , अनेको वा ? 246 पृथिव्यादीनां जातिभेदेनान्योन्यमत्यन्तभेदे अनेकोऽपि स्वदेशे शब्दान्तरारम्भकः देशाउपादानोपादेयभावाभावः न्तरे वा ? 247 आकाशद्रव्यवादे शब्दस्य गुणत्वनिरासः२४०-५० आकाशगुणत्वे च अस्मदादिप्रत्यक्षतानुपपत्तिः, (पूर्वपक्षः) शब्दगुणाश्रयत्वादाकाशस्य सिद्धिः 240 सत्तासम्बन्धित्वं स्वरूपभूतसत्तया, भिन्नया वा? ,, गुणः शब्दः द्रव्यकोन्यत्वे सति सत्तासम्ब अनेकद्रव्यः शब्दः अस्मदादिप्रत्यक्षत्वे सति न्धित्वात् स्पर्शवत्त्वात् - 248