________________ 14. 50.6] महाभारते | 14.50. 34 एवं यो वेत्ति विद्वान्वै सदा ब्रह्ममयं रथम् / तपःपरायणा नित्यं सिध्यन्ते तपसा सदा। स धीरः सर्वलोकेषु न मोहमधिगच्छति // 6 तथैव तपसा देवा महाभागा दिवं गताः // 20 अव्यक्तादि विशेषान्तं त्रसस्थावरसंकुलम् / आशीर्युक्तानि कर्माणि कुर्वते ये त्वतन्द्रिताः / चन्द्रसूर्यप्रभालोकं ग्रहनक्षत्रमण्डितम् // 7 अहंकारसमायुक्तास्ते सकाशे प्रजापतेः // 21 नदीपर्वतजालैश्च सर्वतः परिभूषितम् / ध्यानयोगेन शुद्धेन निर्ममा निरहंकृताः / विविधाभिस्तथाद्भिश्च सततं समलंकृतम् // 8 प्राप्नुवन्ति महात्मानो महान्तं लोकमुत्तमम् // 22 आजीवः सर्वभूतानां सर्वप्राणभृतां गतिः / ध्यानयोगादुपागम्य प्रसन्नमतयः सदा। एतद्ब्रह्मवनं नित्यं यस्मिंश्चरति क्षेत्रवित् // 9 सुखोपचयमव्यक्तं प्रविशन्त्यात्मवत्तया // 23 लोकेऽस्मिन्यानि भूतानि स्थावराणि चराणि च / ध्यानयोगादुपागम्य निर्ममा निरहंकृताः / तान्येवाग्रे प्रलीयन्ते पश्चाद्भूतकृता गणाः। अव्यक्तं प्रविशन्तीह महान्तं लोकमुत्तमम् // 24 गुणेभ्यः पञ्चभूतानि एष भूतसमुच्छ्रयः // 10 अव्यक्तादेव संभूतः समयज्ञो गतः पुनः / देवा मनुष्या गन्धर्वाः पिशाचासुरराक्षसाः / तमोरजोभ्यां निर्मुक्तः सत्त्वमास्थाय केवलम् // 25 सर्वे स्वभावतः सृष्टा न क्रियाभ्यो न कारणात् // विमुक्तः सर्वपापेभ्यः सर्वं त्यजति निष्कलः / एते विश्वकृतो विप्रा जायन्ते ह पुनः पुनः / क्षेत्रज्ञ इति तं विद्याद्यस्तं वेद स वेदवित् // 26 तेभ्यः प्रसूतास्तेष्वेव महाभूतेषु पञ्चसु / चित्तं चित्तादुपागम्य मुनिरासीत संयतः / प्रलीयन्ते यथाकालमूर्मयः सागरे यथा // 12 यञ्चित्तस्तन्मना भूत्वा गुह्यमेतत्सनातनम् // 27 विश्वसृग्भ्यस्तु भूतेभ्यो महाभूतानि गच्छति / अव्यक्तादि विशेषान्तमविद्यालक्षणं स्मृतम् / भूतेभ्यश्चापि पश्चभ्यो मुक्तो गच्छेत्प्रजापतिम् // निबोधत यथा हीदं गुणैर्लक्षणमित्युत // 28 प्रजापतिरिदं सर्व तपसैवासृजत्प्रभुः। व्यक्षरस्तु भवेन्मृत्युस्खयक्षरं ब्रह्म शाश्वतम् / तथैव वेदानृषयस्तपसा प्रतिपेदिरे // 14 ममेति च भवेन्मृत्युन ममेति च शाश्वतम् // 29 तपसश्चानुपूर्येण फलमूलाशिनस्तथा / कर्म केचित्प्रशंसन्ति मन्दबुद्धितरा नराः / त्रैलोक्यं तपसा सिद्धाः पश्यन्तीह समाहिताः // ये तु बुद्धा महात्मानो न प्रशंसन्ति कर्म ते॥३० औषधान्यगदादीनि नानाविद्याश्च सर्वशः। कर्मणा जायते जन्तुर्मूर्तिमान्षोडशात्मकः / तपसैव प्रसिध्यन्ति तपोमूलं हि साधनम् // 16 पुरुषं सृजतेऽविद्या अग्राह्यममृताशिनम् // 31 यहुरापं दुराम्नायं दुराधर्ष दुरन्वयम् / तस्मात्कर्मसु निःस्नेहा ये केचित्पारदर्शिनः / तत्सर्वं तपसा साध्यं तपो हि दुरतिक्रमम् // 17 विद्यामयोऽयं पुरुषो न तु कर्ममयः स्मृतः // 32 सुरापो ब्रह्महा स्तेयी भ्रूणहा गुरुतल्पगः / अपूर्वममृतं नित्यं य एनमविचारिणम् / तपसैव सुतप्तेन मुच्यन्ते किल्बिषात्ततः // 18 य एनं विन्दतेऽऽत्मानमग्राह्यममृताशिनम् / / 33 मनुष्याः पितरो देवाः पशवो मृगपक्षिणः / अग्राह्योऽमृतो भवति य एभिः कारणैर्भुवः / यानि चान्यानि भूतानि त्रसानि स्थावराणि च॥ | अपोह्य सर्वसंकल्पान्संयम्यात्मानमात्मनि / -2806 -