________________ 13. 112, 24 ] महाभारते [13. 112. 49 युधिष्ठिर उवाच। यदि धर्म यथाशक्ति जन्मप्रभृति सेवते / अनुदर्शितं भगवता यथा धर्मोऽनुगच्छति / / ततः स पुरुषो भूत्वा सेवते नित्यदा सुखम् // 35 एतत्तु ज्ञातुमिच्छामि कथं रेतः प्रवर्तते // 24 अथान्तरा तु धर्मस्य अधर्ममुपसेवते / बृहस्पतिरुवाच / सुखस्यानन्तरं दुःखं स जीवोऽप्यधिगच्छति // 36 अन्नमश्नन्ति ये देवाः शरीरस्था नरेश्वर / अधर्मेण समायुक्तो यमस्य विषयं गतः।। पृथिवी वायुराकाशमापो ज्योतिर्मनस्तथा // 25 महदुःखं समासाद्य तिर्यग्योनौ प्रजायते / / 37 कर्मणा येन येनेह यस्यां योनौ प्रजायते। ततस्तृप्तेषु राजेन्द्र तेषु भूतेषु पञ्चसु / जीवो मोहसमायुक्तस्तन्मे निगदतः शृणु // 38 मनःषष्ठेषु शुद्धात्मन्रेतः संपद्यते महत् // 26 / ततो गर्भः संभवति स्त्रीपुंसोः पार्थ संगमे / यदेतदुच्यते शास्त्रे सेतिहासे सच्छन्दसि / एतत्ते सर्वमाख्यातं किं भूयः श्रोतुमिच्छसि // 27 यमस्य विषयं घोरं मो लोकः प्रपद्यते // 39 अधीत्य चतुरो वेदान्द्विजो मोहसमन्वितः। युधिष्ठिर उवाच / पतितात्प्रतिगृह्याथ खरयोनौ प्रजायते // 4.. आख्यातमेतद्भवता गर्भः संजायते यथा / खरो जीवति वर्षाणि दश पञ्च च भारत / यथा जातस्तु पुरुषः प्रपद्यति तदुच्यताम् // 28 खरो मृतो बलीवर्दः सप्त वर्षाणि जीवति // 41 बृहस्पतिरुवाच / बलीवो मृतश्चापि जायते ब्रह्मराक्षसः / आसन्नमात्रः सततं तैभूतैरभिभूयते / ब्रह्मरक्षस्तु त्रीन्मासांस्ततो जायति ब्राह्मणः // 42 विप्रमुक्तश्च तैभूतैः पुनर्यात्यपरां गतिम् / पतितं याजयित्वा तु कृमियोनौ प्रजायते / स तु भूतसमायुक्तः प्राप्नुते जीव एव ह / / 29 तत्र जीवति वर्षाणि दश पञ्च च भारत // 43 ततोऽम्य कर्म पश्यन्ति शुभं वा यदि वाशुभम् / कृमिभावात्प्रमुक्तस्तु ततो जायति गर्दभः / देवताः पञ्चभूतस्थाः किं भूयः श्रोतुमिच्छसि // 30 गर्दभः पञ्च वर्षाणि पश्च वर्षाणि सूकरः / युधिष्ठिर उवाच / श्वा वर्षमेकं भवति ततो जायति मानवः // 44 त्वगस्थिमांसमुत्सृज्य तैश्च भूतैर्विवर्जितः। उपाध्यायस्य यः पापं शिष्यः कुर्यादबुद्धिमान् / जीवः स भगवन्कस्थः सुखदुःखे समश्नुते // 31 स जीव इह संसारांस्वीनाप्नोति न संशयः॥ 45 बृहस्पतिरुवाच / प्राक्श्वा भवति राजेन्द्र ततः क्रव्यात्ततः खरः। जीवो धर्मसमायुक्तः शीघ्रं रेतस्त्वमागतः / ततः प्रेतः परिक्लिष्टः पश्चाजायति ब्राह्मणः // 46 स्त्रीणां पुष्पं समासाद्य सूते कालेन भारत // 32 मनसापि गुरोर्भायां यः शिष्यो याति पापकृत् / यमस्य पुरुषैः क्लेशं यमस्य पुरुपैर्वधम् / सोऽधमान्याति संसारानधर्मेणेह चेतसा // 47 दुःखं संसारचक्रं च नरः लेशं च विन्दति / / 33 / श्वयोनौ तु स संभूतस्त्रीणि वर्षाणि जीवति / इहलोके च स प्राणी जन्मप्रभृति पार्थिव / तत्रापि निधनं प्राप्तः कृमियोनौ प्रजायते // 48 स्वकृतं कर्म वै भुङ्क्ते धर्मस्य फलमाश्रितः // 34 / कृमिभावमनुप्राप्तो वर्षमेकं स जीवति / -2686 -