________________ 13. 109. 1 ] अनुशासनपर्व [13. 109. 28 पञ्चम्यां चैव षष्ठयां च पौर्णमास्यां च भारत। युधिष्ठिर उवाच / क्षमावान्रूपसंपन्नः श्रुतवांश्चैव जायते / / 14 सर्वेषामेव वर्णानां म्लेच्छानां च पितामह / नानपत्यो भवेत्प्राज्ञो दरिद्रो वा कदाचन / उपवासे मतिरियं कारणं च न विद्महे // 1 यजिष्णुः पञ्चमी षष्ठी क्षपेद्यो भोजयेहिजान् // 15 ब्रह्मक्षत्रेण नियमाश्चर्तव्या इति नः श्रुतम् / अष्टमीमथ कौन्तेय शुक्लपक्षे चतुर्दशीम् / उपवासे कथं तेषां कृत्यमस्ति पितामह // 2 उपोष्य व्याधिरहितो वीर्यवानभिजायते / / 16 नियमं चोपवासानां सर्वेषां ब्रूहि पार्थिव / मार्गशीर्षं तु यो मासमेकभक्तेन संक्षिपेत् / भवाप्नोति गतिं कां च उपवासपरायणः // 3 भोजयेच्च द्विजान्भक्त्या स मुच्येद्व्याधिकिल्बिषैः॥ उपवासः परं पुण्यमुपवासः परायणम् / सर्वकल्याणसंपूर्णः सर्वोषधिसमन्वितः / पोप्येह नरश्रेष्ठ किं फलं प्रतिपद्यते // 4 कृषिभागी बहुधनो बहुपुत्रश्च जायते / / 18 अधर्मान्मुच्यते केन धर्ममाप्नोति वै कथम् / पौषमासं तु कौन्तेय भक्तेनैकेन यः क्षपेत् / स्वर्ग पुण्यं च लभते कथं भरतसत्तम / / 5 सुभगो दर्शनीयश्च यशोभागी च जायते // 19 पोष्य चापि किं तेन प्रदेयं स्यान्नराधिप / पितृभक्तो माघमासमेकभक्तेन यः क्षपेत् / धर्मेण च सुखानाल्लभेद्येन ब्रवीहि तम् // 6 श्रीमत्कुले ज्ञातिमध्ये स महत्त्वं प्रपद्यते // 20 - वैशंपायन उवाच / भगदैवं तु यो मासमेकभक्तेन यः क्षपेत् / एवं ब्रुवाणं कौन्तेयं धर्मज्ञं धर्मतत्त्ववित्।। स्त्रीषु वल्लभतां याति वश्याश्चास्य भवन्ति ताः // धर्मपुत्रमिदं वाक्यं भीष्मः शांतनवोऽब्रवीत् // 7 चैत्रं तु नियतो मासमेकभक्तेन यः क्षपेत् / इदं खलु महाराज श्रुतमासीत्पुरातनम् / सुवर्णमणिमुक्ताढ्ये कुले महति जायते / / 22 उपवासविधौ श्रेष्ठा ये गुणा भरतर्षभ / 8 निस्तरेदेकभक्तेन वैशाखं यो जितेन्द्रियः / प्राजापत्ये ह्यगिरसं पृष्टवानस्मि भारत / नरो वा यदि वा नारी ज्ञातीनां श्रेष्ठतां व्रजेत् // यथा मां त्वं तथैवाहं पृष्टवांस्तं तपोधनम् / / 9 ज्येष्ठामूलं तु यो मासमेकभक्तेन संक्षपेत् / प्रश्नमेतं मया पृष्टो भगवानग्निसंभवः / ऐश्वर्यमतुलं श्रेष्ठं पुमान्त्री वाभिजायते // 24 उपवासविधि पुण्यमाचष्ट भरतर्षभ // 10 आषाढमेकभक्तेन स्थित्वा मासमतन्द्रितः। . अङ्गिरा उवाच / बहुधान्यो बहुधनो बहुपुत्रश्च जायते // 25 ब्रह्मक्षत्रे त्रिरात्रं तु विहितं कुरुनन्दन / श्रावणं नियतो मासमेकभक्तेन यः क्षपेत् / द्विस्त्रिरात्रमथैवात्र निर्दिष्टं पुरुषर्षभ / / 11 यत्र तत्राभिषेकेण युज्यते ज्ञातिवर्धनः // 26 पैश्यशद्रौ तु यौ मोहादुपवासं प्रकुर्वते / प्रौष्ठपदं तु यो मासमेकाहारो भवेन्नरः / त्रिरात्रं द्विस्त्रिरात्रं वा तयोः पुष्टिर्न विद्यते // 12 / धनाढ्यं स्फीतमचलमैश्वर्य प्रतिपद्यते // 27 चतुर्थभक्तक्षपणं वैश्यशूद्रे विधीयते / तथैवाश्वयुजं मासमेकभक्तेन यः क्षपेत् / विरानं न तु धर्मज्ञैर्विहितं ब्रह्मवादिभिः / / 13 / प्रजावान्वाहनाढ्यश्च बहुपुत्रश्च जायते // 28 - 2677 -