Mahabharat Samhita Part 03

SR No.: 004323
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publisher: Bhandarkar Oriental Research Institute
Publication Year: 1974
Total Pages: 864
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 720

12. 267. 5] महाभारते [12. 267. 38 तेभ्यः सृजति भूतानि काल आत्मप्रचोदितः / इति संशब्द्यमानानि शृणु कर्मेन्द्रियाण्यपि // 19 एतेभ्यो यः परं ब्रूयादसद्भूयादसंशयम् // 5 जल्पनाभ्यव्यवहारार्थं मुखमिन्द्रियमुच्यते / विद्धि नारद पश्चैताशाश्वतानचलान्ध्रुवान् / गमनेन्द्रियं तथा पादौ कर्मणः करणे करौ // 20 महतस्तेजसो राशीन्कालषष्ठान्स्वभावतः // 6 पायूपस्थौ विसर्गार्थमिन्द्रिये तुल्यकर्मणी / आपश्चैवान्तरिक्षं च पृथिवी वायुपावको / विसर्गे च पुरीषस्य विसर्गे चाभिकामिके // 21 असिद्धिः परमेतेभ्यो भूतेभ्यो मुक्तसंशयम् / / 7 / बलं षष्ठं षडेतानि वाचा सम्यग्यथागमम् / / नोपपत्त्या न वा युक्त्या त्वसद्भूयादसंशयम् / / ज्ञानचेष्टेन्द्रियगुणाः सर्वे संशब्दिता मया // 22 वेत्थ तानभिनिवृत्तान्षडेते यस्य राशयः // 8 इन्द्रियाणां स्वकर्मभ्यः श्रमादुपरमो यदा। पश्चैव तानि कालश्च भावाभावौ च केवलौ। भवतीन्द्रियसंन्यासादथ स्वपिति वै नरः // 23 अष्टौ भूतानि भूतानां शाश्वतानि भवाप्ययौ // 9 इन्द्रियाणां व्युपरमे मनोऽनुपरतं यदि। .. अभावाद्भावितेष्वेव तेभ्यश्च प्रभवन्त्यपि। सेवते विषयानेव तद्विद्यास्वप्नदर्शनम् // 24 विनष्टोऽपि च तान्येव जन्तुर्भवति पञ्चधा // 10 सात्त्विकाश्चैव ये भावास्तथा राजसतामसाः / तस्य भूमिमयो देहः श्रोत्रमाकाशसंभवम् / कर्मयुक्तान्प्रशंसन्ति सात्त्विकानितरांस्तथा // 25 सूर्यश्चक्षुरसुर्वायुरद्भयस्तु खलु शोणितम् // 11 / आनन्दः कर्मणां सिद्धिः प्रतिपत्तिः परा गतिः / चक्षुषी नासिकाकर्णौ त्वग्जिह्वेति च पञ्चमी। सात्त्विकस्य निमित्तानि भावान्संश्रयते स्मृतिः॥ इन्द्रियाणीन्द्रियार्थानां ज्ञानानि कवयो विदुः॥१२ जन्तुष्वेकतमेष्वेवं भावा ये विधिमास्थिताः / दर्शनं श्रवणं घ्राणं स्पर्शनं रसनं तथा / भावयोरीप्सितं नित्यं प्रत्यक्षगमनं द्वयोः // 27 उपपत्त्या गुणान्विद्धि पञ्च पञ्चसु पश्चधा // 13 इन्द्रियाणि च भावाश्च गुणाः सप्तदश स्मृताः। रूपं गन्धो रसः स्पर्शः शब्दश्चैवाथ तद्गुणाः। तेषामष्टादशो देही यः शरीरे स शाश्वतः / / 28 इन्द्रियैरुपलभ्यन्ते पञ्चधा पञ्च पश्चभिः // 14 अथ वा सशरीरास्ते गुणाः सर्वे शरीरिणाम् / रूपं गन्धं रसं स्पर्श शब्दं चैतांस्तु तद्गुणान् / संश्रितास्तद्वियोगे हि सशरीरा न सन्ति ते॥२९ इन्द्रियाणि न बुध्यन्ते क्षेत्रज्ञस्तैस्तु बुध्यते // 15 अथ वा संनिपातोऽयं शरीरं पाश्चभौतिकम् / चित्तमिन्द्रियसंघातात्परं तस्मात्परं मनः / एकश्च दश चाष्टौ च गुणाः सह शरीरिणाम् / मनसस्तु परा बुद्धिः क्षेत्रज्ञो बुद्धितः परः // 16 ऊष्मणा सह विंशो वा संघातः पाश्चभौतिकः // 30 पूर्वं चेतयते जन्तुरिन्द्रियैर्विषयान्पृथक् / महान्संधारयत्येतच्छरीरं वायुना सह / विचार्य मनसा पश्चादथ बुद्ध्या व्यवस्यति / तस्यास्य भावयुक्तस्य निमित्तं देहभेदने // 31 इन्द्रियैरुपलब्धार्थान्सर्वान्यस्त्वध्यवस्यति // 17 यथैवोत्पद्यते किंचित्पश्चत्वं गच्छते तथा / चित्तमिन्द्रियसंघातं मनो बुद्धिं तथाष्टमीम् / पुण्यपापविनाशान्ते पुण्यपापसमीरितम् / अष्टौ ज्ञानेन्द्रियाण्याहुरेतान्यध्यात्मचिन्तकाः॥१८ / देहं विशति कालेन ततोऽयं कर्मसंभवम् // 32 पाणिपादं च पायुश्च मेहनं पञ्चमं मुखम् / / हित्वा हित्वा ह्ययं प्रैति देहादेहं कृताश्रयः / -2348 -