________________ 12. 227. 19 ] महाभारते [12. 228.18 228 भप्राज्ञो न तरत्येव यो ह्यास्ते न स गच्छति // 19 अप्लवो हि महादोषमुह्यमानोऽधिगच्छति / व्यास उवाच / कामप्राहगृहीतस्य ज्ञानमप्यस्य न प्लवः // 20 अथ चेद्रोचयेदेतद्रुह्येत मनसा तथा / तस्मादुन्मजनस्यार्धे प्रयतेत विचक्षणः / उन्मजंश्च निमज्जंश्च ज्ञानवान्प्लववान्भवेत् // 1 एतदुन्मज्जनं तस्य यदयं ब्राह्मणो भवेत् // 21 प्रज्ञया निर्मितैरास्तारयन्त्यनुधान्प्लवैः / त्र्यवदाते कुले जातनिसंदेहस्त्रिकर्मकृत् / नाबुधास्तारयन्त्यन्यानात्मानं वा कथंचन // 2 तस्मादुन्मज्जनस्तिष्ठेन्निस्तरेत्प्रज्ञया यथा // 22 छिन्नदोषो मुनिर्योगान्युक्तो युञ्जीत द्वादश / संस्कृतस्य च दान्तस्य नियतस्य कृतात्मनः / दश कर्मसुखानानुपायापायनिर्भयः // 3 प्राजस्यानन्तरा सिद्धिरिह लोके परत्र च // 23 चक्षुराचारवित्प्राज्ञो मनसा दर्शनेन च / वर्तते तेषु गृहवानक्रुध्यन्ननसूयकः / यच्छेद्वाङ्मनसी बुद्ध्या य इच्छेज्ज्ञानमुत्तमम् / पञ्चभिः सततं यज्ञैर्विघसाशी यजेत च // 24 ज्ञानेन यच्छेदात्मानं य इच्छेच्छान्तिमात्मनः॥१ सतां वृत्तेन वर्तेत क्रियाः शिष्टवदाचरेत्। एतेषां चेदनुद्रष्टा पुरुषोऽपि सुदारुणः / असंरोधेन धर्मस्य वृत्ति लिप्सेदगर्हिताम् / / 25 यदि वा सर्ववेदज्ञो यदि वाप्यनृचोऽजपः // 5 श्रुतिविज्ञानतत्त्वज्ञः शिष्टाचारो विचक्षणः / यदि वा धार्मिको यज्वा यदि वा पापकृत्तमः / स्वधर्मेण क्रियावांश्च कर्मणा सोऽप्यसंकरः // 26 यदि वा पुरुषव्याघ्रो यदि वा क्लैब्यधारिता // 6 क्रियावाञ्श्रद्दधानश्च दाता प्राज्ञोऽनसूयकः। तरत्येव महादुर्ग जरामरणसागरम् / धर्माधर्मविशेषज्ञः सर्वं तरति दुस्तरम् / / 27 एवं ह्यतेन योगेन युञ्जानोऽप्येकमन्ततः। धृतिमानप्रमत्तश्च दान्तो धर्मविदात्मवान् / अपि जिज्ञासमानो हि शब्दब्रह्मातिवर्तते // 7 वीतहर्षभयक्रोधो ब्राह्मणो नावसीदति / / 28 धर्मोपस्थो ह्रीवरूथ उपायापायकूबरः / एषा पूर्वतरा वृत्तिाह्मणस्य विधीयते / अपानाक्षः प्राणयुगः प्रज्ञायुर्जीवबन्धनः // 8 ज्ञानवित्त्वेन कर्माणि कुर्वन्सर्वत्र सिध्यति // 29 चेतनाबन्धुरश्चारुराचारग्रहनेमिवान् / अधर्म धर्मकामो हि करोतीहाविचक्षणः / दर्शनस्पर्शनवहो घ्राणश्रवणवाहनः // 9 धर्म चाधर्मसंकाशं शोचन्निव करोति सः // 30 प्रज्ञानाभिः सर्वतत्रप्रतोदो ज्ञानसारथिः / धर्म करोमीति करोत्यधर्म क्षेत्रज्ञाधिष्ठितो धीरः श्रद्धादमपुरःसरः // 10 ___ मधर्मकामश्च करोति धर्मम् / त्यागवानुगः क्षेभ्यः शौचगो ध्यानगोचरः।। उभे बालः कर्मणी न प्रजान जीवयुक्तो रथो दिव्यो ब्रह्मलोके विराजते // 11 न्स जायते म्रियते चापि देही / / 31 अथ संत्वरमाणस्य रथमेतं युयुक्षतः / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि अक्षरं गन्तुमनसो विधिं वक्ष्यामि शीघ्रगम् // 12 सप्तविंशत्यधिकद्विशततमोऽध्यायः // 227 // सप्त यो धारणाः कृत्स्ना वाग्यतः प्रतिपद्यते। पृष्ठतः पार्श्वतश्चान्या यावत्यस्ताः प्रधारणाः // 13 -2302 -