________________ 12. 219. 1] महाभारते [12. 219.2 219 इति यस्य सदा भावो न स मुह्येत्कदाचन // / भीष्म उवाच / पर्यायैर्हन्यमानानामभियोक्ता न विद्यते / अत्रैवोदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् / / दुःखमेतत्तु यहेष्टा कर्ताहमिति मन्यते // 13 शतक्रतोश्च संवादं नमुचेश्च युधिष्ठिर // 1 ऋषींश्च देवांश्च महासुरांश्च श्रिया विहीनमासीनमक्षोभ्यमिव सागरम् / विद्यवृद्धांश्च वने मुनींश्च / / भवाभवज्ञं भूतानामित्युवाच पुरंदरः // 2 कान्नापदो नोपनमन्ति लोके बद्धः पाशैश्युतः स्थानाद्विषतां वशमागतः / परावरज्ञास्तु न संभ्रमन्ति // 14 श्रिया विहीनो नमुचे शोचस्याहो न शोचसि // 3 न पण्डितः क्रुध्यति नापि सज्जते नमुचिरुवाच / ___न चापि संसीदति न प्रहृष्यति / अनवाप्यं च शोकेन शरीरं चोपतप्यते / न चार्थकृच्छ्रव्यसनेषु शोचति . अमित्राश्च प्रहृष्यन्ति नास्ति शोके सहायता // 4 स्थितः प्रकृत्या हिमवानिवाचलः // 15 तस्माच्छक न शोचामि सर्वं ह्येवेदमन्तवत् / यमर्थसिद्धिः परमा न हर्षयेसंतापादश्यते रूपं धर्मश्चैव सुरेश्वर // 5 / त्तथैव काले व्यसनं न मोहयेत् / विनीय खलु तहुःखमागतां वैमनस्यजम् / सुखं च दुःखं च तथैव मध्यम ध्यातव्यं मनसा हृद्यं कल्याणं संविजानता // 6 निषेवते यः स धुरंधरो नरः // 16 यथा यथा हि पुरुषः कल्याणे कुरुते मनः / यां यामवस्थां पुरुषोऽधिगच्छेतदैवास्य प्रसीदन्ति सर्वार्था नात्र संशयः॥ 7 ___ त्तस्यां रमेतापरितप्यमानः / एकः शास्ता न द्वितीयोऽस्ति शास्ता एवं प्रवृद्धं प्रणुदेन्मनोज गर्भे शयानं पुरुष शास्ति शास्ता / ___ संतापमायासकरं शरीरात् // 17 तेनानुशिष्टः प्रवणादिवोदकं तत्सदः स परिषत्सभासदः ___ यथा नियुक्तोऽस्मि तथा वहामि // 8 ... प्राप्य यो न कुरुते सभाभयम् / भावाभावावभिजाननगरीयो धर्मतत्त्वमवगाह्य बुद्धिमाजानामि श्रेयो न तु तत्करोमि। ___ न्योऽभ्युपैति स पुमान्धुरंधरः // 18 आशासु धाः सुहृदां सुकुर्व प्राज्ञस्य कर्माणि दुरन्वयानि न्यथा नियुक्तोऽस्मि तथा वहामि // 9 न वै प्राज्ञो मुह्यति मोहकाले / यथा यथास्य प्राप्तव्यं प्राप्नोत्येव तथा तथा / स्थानाच्युतश्चेन्न मुमोह गौतमभवितव्यं यथा यच्च भवत्येव तथा तथा // 10 स्तावत्कृच्छ्रामापदं प्राप्य वृद्धः // 19 यत्र यत्रैव संयुङ्क्ते धाता गर्भ पुनः पुनः / न मत्रबलवीर्येण प्रज्ञया पौरुषेण वा।। तत्र तत्रैव वसति न यत्र स्वयमिच्छति // 11 अलभ्यं लभते मर्त्यस्तत्र का परिदेवना // 20 भावो योऽयमनुप्राप्तो भवितव्यमिदं मम / यदेवमनुजातस्य धातारो विदधुः पुरा / - 2286 -