________________ 12. 152. 11] शान्तिपर्व [12. 153.2 न संत्यजत्यात्मकर्म यन्न जीयति जीर्यतः // 11 / न ते चालयितुं शक्या धर्मव्यापारपारगाः // 24 यो न पूरयितुं शक्यो लोभः प्राप्त्या कुरूद्वह। / न तेषां भिद्यते वृत्तं यत्पुरा साधुभिः कृतम् / नित्यं गम्भीरतोयाभिरापगाभिरिवोदधिः / न त्रासिनो न चपला न रौद्राः सत्पथे स्थिताः॥२५ न प्रहृष्यति लाभैर्यो यश्च कामैन तृप्यति // 12 / ते सेव्याः साधुभिर्नित्यं येष्वहिंसा प्रतिष्ठिता / यो न देवैर्न गन्धर्वैर्नासुरैर्न महोरगैः / / कामक्रोधव्यपेता ये निर्ममा निरहंकृताः / ज्ञायते नृप तत्त्वेन सर्वैर्भूतगणैस्तथा / सुव्रताः स्थिरमर्यादास्तानुपास्स्व च पृच्छ च // 26 स लोभः सह मोहेन विजेतव्यो जितात्मना // 13 न गवार्थ यशोथ वा धर्मस्तेषां युधिष्ठिर / दम्भो द्रोहश्च निन्दा च पैशुन्यं मत्सरस्तथा।। अवश्यकार्य इत्येव शरीरस्य क्रियास्तथा // 27 भवन्त्येतानि कौरव्य लुब्धानामकृतात्मनाम् // 14 न भयं क्रोधचापल्यं न शोकस्तेषु विद्यते / सुमहान्त्यपि शास्त्राणि धारयन्ति बहुश्रुताः / न धर्मध्वजिनश्चैव न गुह्यं किंचिदास्थिताः // 28 छेत्तारः संशयानां च क्लिश्यन्तीहाल्पबुद्धयः // 15 येष्वलोभस्तथामोहो ये च सत्यार्जवे रताः / द्वेषक्रोधप्रसक्ताश्च शिष्टाचारबहिष्कृताः / तेषु कौन्तेय रज्येथा येष्वतन्द्रीकृतं मनः // 29 अन्तःक्षुरा वाङ्मधुराः कूपाश्छन्नास्तृणैरिव / ये न हृष्यन्ति लाभेषु नालाभेषु व्यथन्ति च / धर्मवैतंसिकाः क्षुद्रा मुष्णन्ति ध्वजिनो जगत् // 16 निर्ममा निरहंकाराः सत्त्वस्थाः समदर्शिनः // 30 कुर्वते च बहून्मार्गास्तांस्तान्हेतुबलाश्रिताः / लाभालाभौ सुखदुःखे च तात सर्व मार्ग विलुम्पन्ति लोभाज्ञानेषु निष्ठिताः // 17 __ प्रियाप्रिये मरणं जीवितं च। धर्मस्याह्रियमाणस्य लोभग्रस्तैर्दुरात्मभिः / समानि येषां स्थिरविक्रमाणां या या विक्रियते संस्था ततः साभिप्रपद्यते // 18 बुद्धात्मनां सत्त्वमवस्थितानाम् // 31 दर्पः क्रोधो मदः स्वप्नो हर्षः शोकोऽतिमानिता। सुखप्रियैस्तान्सुमहाप्रतापातत एव हि कौरव्य दृश्यन्ते लुब्धबुद्धिषु / न्यत्तोऽप्रमत्तश्च समर्थयेथाः / एतानशिष्टान्बुध्यस्व नित्यं लोभसमन्वितान् // 19 दैवात्सर्वे गुणवन्तो भवन्ति शिष्टांस्तु परिपृच्छेथा यान्वक्ष्यामि शुचिव्रतान् / शुभाशुभा वाक्प्रलापा यथैव // 32 येषु वृत्तिभयं नास्ति परलोकभयं न च / 20 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि नामिषेषु प्रसङ्गोऽस्ति न प्रियेष्वप्रियेषु च।। द्विपञ्चाशदधिकशततमोऽध्यायः // 152 // शिष्टाचारः प्रियो येषु दमो येषु प्रतिष्ठितः // 21 153 सुखं दुःखं परं येषां सत्यं येषां परायणम् / युधिष्ठिर उवाच / दातारो न गृहीतारो दयावन्तस्तथैव च / / 22 अनर्थानामधिष्टानमुक्तो लोभः पितामह / पितृदेवातिथेयाश्च नित्योद्युक्तास्तथैव च / अज्ञानमपि वै तात श्रोतुमिच्छामि तत्त्वतः // 1 सर्वोपकारिणो धीराः सर्वधर्मानुपालकाः // 23 __भीष्म उवाच / सर्वभूतहिताश्चैव सर्वदेयाश्च भारत / करोति पापं योऽज्ञानान्नात्मनो वेत्ति च क्षमम् / - 2199 -