________________ 12. 109. 18] महाभारते [12. 110.6 - न चान्यदपि कल्याणं पारनं समुदाहृतम् // 13 / न केनचन वृत्तेन ह्यवज्ञेयो गुरुभवेत् / तेभ्य एव तु तत्सर्वं कृत्यया विसृजाम्यहम् / न च माता न च पिता तादृशो यादृशो गुरुः॥ 24 तदासीन्मे शतगुणं सहस्रगुणमेव च / न तेऽवमानमर्हन्ति न च ते दूषयन्ति तम् / तस्मान्मे संप्रकाशन्ते त्रयो लोका युधिष्ठिर // 14 गुरूणामेव सत्कारं विदुर्देवाः सहर्षिभिः // 25 दशैव तु सदाचार्यः श्रोत्रियानतिरिच्यते / उपाध्यायं पितरं मातरं च दशाचार्यानुपाध्याय उपाध्यायान्पिता दश // 15 येऽभिद्रुह्यन्ति मनसा कर्मणा वा / पितृन्दश तु मातैका सर्वां वा पृथिवीमपि / तेषां पापं भ्रूणहत्याविशिष्टं गुरुत्वेनाभिभवति नास्ति मातृसमो गुरुः / तस्मान्नान्यः पापकृदस्ति लोके // 26 गुर्गरीयान्पितृतो मातृतश्चेति मे मतिः // 16 मित्रद्रुहः कृतघ्नस्य स्त्रीनस्य पिशुनस्य च / उभौ हि मातापितरौ जन्मनि व्युपयुज्यतः / चतुर्णा वयमेतेषां निष्कृतिं नानुशुश्रुमः // 27 शरीरमेतौ सृजतः पिता माता च भारत / एतत्सर्वमतिदेशेन सृष्टं आचार्यशिष्टा या जातिः सा दिव्या साजरामरा।।१७ ___ यत्कर्तव्यं पुरुषेणेह लोके। अवध्या हि सदा माता पिता चाप्यपकारिणौ / एतच्छ्रयो नान्यदस्माद्विशिष्टं न संदुष्यति तत्कृत्वा न च ते दूषयन्ति तम् / सर्वान्धर्माननुसृत्यैतदुक्तम् // 28 धर्माय यतमानानां विदुर्देवाः सहर्षिभिः // 18 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि य आवृणोत्यवितथेन कर्णा नवाधिकशततमोऽध्यायः // 109 // ___ वृतं ब्रुवन्नमृतं संप्रयच्छन् / तं वै मन्ये पितरं मातरं च युधिष्ठिर उवाच / . तस्मै न द्रुह्येत्कृतमस्य जानन् // 19 कथं धर्मे स्थातुमिच्छन्नरो वर्तेत भारत / विद्यां श्रुत्वा ये गुरुं नाद्रियन्ते विद्वञ्जिज्ञासमानाय प्रब्रूहि भरतर्षभ // 1 - प्रत्यासन्नं मनसा कर्मणा वा / सत्यं चैवानृतं चोभे लोकानावृत्य तिष्ठतः / यथैव ते गुरभिर्भावनीया तयोः किमाचरेद्राजन्पुरुषो धर्मनिश्चितः // 2 स्तथा तेषां गुरवोऽप्यर्चनीयाः // 20 किं स्वित्सत्यं किमनृतं किं स्विद्धयं सनातनम् / तस्मात्पूजयितव्याश्च संविभज्याश्च यत्नतः।। कस्मिन्काले वदेत्सत्यं कस्मिन्कालेऽनृतं वदेत् // 3 गुरवोऽर्चयितव्याश्च पुराणं धर्ममिच्छता // 21 भीष्म उवाच / येन प्रीताश्च पितरस्तेन प्रीतः पितामहः / सत्यस्य वचनं साधु न सत्याद्विद्यते परम् / प्रीणाति मातरं येन पृथिवी तेन पूजिता // 22 यद्भूलोके सुदुर्जातं तत्ते वक्ष्यामि भारत // 4 येन प्रीणात्युपाध्यायं तेन स्याद्ब्रह्म पूजितम् / भवेत्सत्यं न वक्तव्यं वक्तव्यमनृतं भवेत् / मातृतः पितृतश्चैव तस्मात्पूज्यतमो गुरुः / यत्रानृतं भवेत्सत्यं सत्यं वाप्यनृतं भवेत् // 5 ऋषयश्च हि देवाय प्रीयन्ते पितृभिः सह // 23 / तादृशे मुह्यते बालो यत्र सत्यमनिष्टितम् / -2132 -