________________ 12. 90.7] महाभारते [ 12.91.8 कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यं लोकानामिह जीवनम् / एतेभ्यश्चाप्रमत्तः स्यात्सदा यत्तो युधिष्ठिर / ऊवं चैव त्रयी विद्या सा भूतान्भावयत्युत // 7 भारुण्डसदृशा ह्येते निपतन्ति प्रमाद्यतः // 21 तस्यां प्रयतमानायां ये स्युस्तत्परिपन्थिनः / कञ्चित्ते वणिजो राष्ट्रे नोद्विजन्ते करार्दिताः / दस्यवस्तद्वधायेह ब्रह्मा क्षत्रमथासृजत् // 8 क्रीणन्तो बहु वाल्पेन कान्तारकृतनिश्रमाः / / 22 शत्रूञ्जहि प्रजा रक्ष यजस्व क्रतुभिर्नृप / कञ्चित्कृषिकरा राष्ट्रं न जहत्यतिपीडिताः / युध्यस्व समरे वीरो भूत्वा कौरवनन्दन // 9 ये वहन्ति धुरं राज्ञां संभरन्तीतरानपि // 23 संरक्ष्यान्पालयेद्राजा यः स राजार्यकृत्तमः / / इतो दत्तेन जीवन्ति देवा पितृगणास्तथा। ये केचित्तान्न रक्षन्ति तैरर्थो नास्ति कश्चन // 10 मनुष्योरगरक्षांसि वयांसि पशवस्तथा // 24 . सदैव राज्ञा बोद्धव्यं सर्वलोकायुधिष्ठिर / एषा ते राष्ट्रवृत्तिश्च राष्ट्रगुप्तिश्च भारत / तस्माद्धेतोर्हि भुञ्जीत मनुष्यानेव मानवः // 11 एतमेवार्थमाश्रित्य भूयो वक्ष्यामि पाण्डव / / 25 अन्तरेभ्यः परान्रक्षन्परेभ्यः पुनरन्तरान् / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि परान्परेभ्यः स्वान्स्वेभ्यः सर्वान्पालय नित्यदा॥१२ नवतितमोऽध्यायः // 9 // आत्मानं सर्वतो रक्षनराजा रक्षेत मेदिनीम् / आत्ममूलमिदं सर्वमाहुर्हि विदुषो जनाः // 13 भीष्म उवाच / किं छिद्रं कोऽनुषङ्गो मे किं वास्त्यविनिपातितम् / यानङ्गिराः क्षत्रधर्मानुतथ्यो ब्रह्मवित्तमः। . कुतो मामास्रवेदोष इति नित्यं विचिन्तयेत् // 14 मान्धात्रे यौवनाश्वाय प्रीतिमानभ्यभाषत // 1 गुप्तैश्चारैरनुमतैः पृथिवीमनुचारयेत् / स यथानुशशासैनमुतथ्यो ब्रह्मवित्तमः / सुनीतं यदि मे वृत्तं प्रशंसन्ति न वा पुनः / तत्ते सर्वं प्रवक्ष्यामि निखिलेन युधिष्ठिर // 2 कच्चिद्रोचेजनपदे कच्चिद्राष्ट्रे च मे यशः // 15 उतथ्य उवाच / धर्मज्ञानां धृतिमतां संग्रामेष्वपलायिनाम् / धर्माय राजा भवति न कामकरणाय तु / राष्ट्रं च येऽनुजीवन्ति ये च राज्ञोऽनुजीविनः // 16 / मान्धातरेवं जानीहि राजा लोकस्य रक्षिता // 3 अमात्यानां च सर्वेषां मध्यस्थानां च सर्वशः / राजा चरति वै धर्मं देवत्वायैव गच्छति / ये च त्वाभिप्रशंसेयुर्निन्देयुरथ वा पुनः / न चेद्धर्म स चरति नरकायैव गच्छति // 4 सर्वान्सुपरिणीतांस्तान्कारयेत युधिष्ठिर // 17 धर्मे तिष्ठन्ति भूतानि धर्मो राजनि तिष्ठति / एकान्तेन हि सर्वेषां न शक्यं तात रोचितुम् / / तं राजा साधु यः शास्ति स राजा पृथिवीपतिः / / 5 मित्रामित्रमथो मध्यं सर्वभूतेषु भारत // 18 / राजा परमधर्मात्मा लक्ष्मीवान्पाप उच्यते / तुल्यबाहुबलानां च गुणैरपि निषेविनाम् / देवाश्च गहां गच्छन्ति धर्मो नास्तीति चोच्यते // 6 कथं स्यादधिकः कश्चित्स तु भुञ्जीत मानवान्॥१९ / अधर्मे वर्तमानानामर्थसिद्धिः प्रदृश्यते / ये चरा ह्यचरानशुरदंष्ट्रान्दष्ट्रिणस्तथा। तदेव मङ्गलं सर्वं लोकः समनुवर्तते // 7 आशीविषा इव क्रुद्धा भुजगा भुजगानिव // 20 / उच्छिद्यते धर्मवृत्तमधर्मो वर्तते महान् / -2108 -