________________ 12. 102] महाभारते [12. 11.2 विनाशे धार्तराष्ट्राणां किं फलं भरतर्षभ // 2 जरयाभिपरीतेन शत्रुभिव्यंसितेन च // 17 क्षमानुकम्पा कारुण्यमानृशंस्यं न विद्यते / तस्मादिह कृतप्रज्ञा-त्यागं न परिचक्षते / क्षात्रमाचरतो मार्गमपि बन्धोस्त्वदन्तरे // 3 धर्मव्यतिक्रमं चेदं मन्यन्ते सूक्ष्मदर्शिनः // 18 यदीमां भवतो बुद्धि विद्याम वयमीहशीम् / कथं तस्मात्समुत्पन्नस्तन्निष्ठस्तदुपाश्रयः। शस्त्रं नैव ग्रहीष्याभो न वधिष्याम कंचन // 4 तदेव निन्दन्नासीत श्रद्धा वान्यत्र गृह्यते // 19 भैक्ष्यमेवाचरिष्याम शरीरस्या रिमोक्षणात् / श्रिया विहीरधर्नास्तिकैः संप्रवर्तितम् / न चेदं दारुणं युद्धमभविष्यन्महीक्षिताम् // 5 वेदवादस्य विज्ञानं सत्याभासमिवानृतम् // 20 प्राणस्यान्नमिदं सर्वमिति वै कवयो विदुः।। शक्यं तु मौण्ड्यमास्थाय बिभ्रतात्मानमात्मना / स्थावरं जङ्गा चैव सर्व प्राणस्य भोजनम् / / 6 धर्मच्छद्म समास्थाय आसितुं न तु जीवितुम् // 21 आददानस्य चेद्राज्यं ये केचित्परिपन्थिनः / शक्यं पुनररण्येषु सुखमेकेन जीवितुम् / ' हन्तव्यास्त इति प्राज्ञाः क्षत्रधर्मविदो विदुः // 7 अबिभ्रता पुत्रपौत्रान्देवर्षीनतिथीन्पितॄन् // 22 ते सदोषा हतास्माभी राज्यस्य परिपन्थिनः / नेमे मृगाः स्वर्गजितो न वराहा न पक्षिणः / तान्हत्वा भुङ्क्ष धर्मेण युधिष्ठिर महीमिमाम // 8 अर्थतेन प्रकारेण पुण्यमाहुर्न ताञ्जनाः // 23 यथा हि पुरुषः खात्या कूपमत्राप्य चोदकम् / / यदि संन्यासतः सिद्धिं राजन्कश्चिदवाप्नुयात् / पङ्कदिग्धो निवर्तत कर्मदं नस्तथोपमम् / / 5 पर्वताश्च द्रुमाश्चैव क्षिप्रं सिद्धिमवाप्नुयुः // 24 यथारुह्य महावृक्षमपहृत्य ततो मधु / एते हि नित्यसंन्यासा दृश्यन्ते निरुपद्रवाः / अप्राश्य निधनं गच्छेत्कर्मेदं नस्तथोपमम् // 10 अपरिग्रहवन्तश्च सततं चात्मचारिणः // 25 यथा महान्तमध्वानमाशया पुरुषः पतन् / अथ चेदात्मभाग्येषु नान्येषां सिद्धिमश्नुते / स निराशो निवर्तत कर्मेदं नस्तथोपमम् // 11 तस्मात्कर्मैव कर्तव्यं नास्ति सिद्धिरकर्मणः / / 26 यथा शत्रून्घातयित्वा पुरुषः कुरुसत्तम / औदकाः सृष्टयश्चैव जन्तवः सिद्धिमाप्नुयुः / आत्मानं घातयेत्पश्चात्कर्मेदं नस्तथाविधम् / / 12 येषामात्मैव भर्तव्यो नान्यः कश्चन विद्यते // 27 यथान्नं क्षुधितो लब्ध्वा न भुञ्जीत यदृच्छया। अवेक्षस्व यथा स्वैः स्वैः कर्मभिर्व्यापृतं जगत् / कामी च कामिनी लब्ध्वा कर्मेदं नस्तथाविधम्॥१३ / तस्मात्कमैव कर्तव्यं नास्ति सिद्धिरकर्मणः // 28 वयमेवात्र गर्जा हि ये वयं मन्दचेतसः / इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि त्वां राजन्ननुगच्छामो ज्येष्ठोऽयमिति भारत // 14 दशमोऽध्यायः // 10 // वयं हि बाहुबलिनः कृतविद्या मनस्विनः / क्लीबस्य वाक्ये तिष्ठामो यथैवाशक्तयस्तथा // 15 अर्जुन उवाच / अगतीन्कागतीनस्मान्नष्टार्थानर्थसिद्धये / अत्रैवोदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् / कथं वै नानुपदयेयुर्जनाः पश्यन्ति यादृशम् / / 16 तापसैः सह संवादं शक्रस्य भरतर्षभ // 1 आपत्काले हि संन्यासः कर्तव्य इति शिष्यते। / केचिद्गृहान्परित्यज्य वनमभ्यगमन्द्विजाः / - 1998 -