________________ 9. 36. 29 ] महाभारते [9. 36.55 गत्वा चैव महाबाहुर्नातिदूरं महायशाः / ऋषीणां बहुलत्वात्तु सरस्वत्या विशां पते / धर्मात्मा नागधन्वानं तीर्थमागमदच्युतः // 29 तीर्थानि नगरायन्ते कूले वै दक्षिणे तदा // 41 यत्र पन्नगराजस्य वासुकेः संनिवेशनम् / समन्तपञ्चकं यावत्तावत्ते द्विजसत्तमाः / महायुतेर्महाराज बहुमिः पन्नगैर्वृतम् / तीर्थलोभाग्नरव्याघ्र नद्यास्तीरं समाश्रिताः // 42 यत्रासन्नृषयः सिद्धाः सहस्राणि चतुर्दश // 30 जुह्वतां तत्र तेषां तु मुनीनां भावितात्मनाम् / यत्र देवाः समागम्य वासुकिं पन्नगोत्तमम् / स्वाध्यायेनापि महता बभूवुः पूरिता दिशः // 43 सर्वपन्नगराजानमभ्यषिश्चन्यथाविधि / अग्निहोत्रैस्ततस्तेषां हूयमानैर्महात्मनाम् / पन्नगेभ्यो भयं तत्र विद्यते न स्म कौरव // 31 अशोभत सरिच्छेष्ठा दीप्यमानैः समन्ततः // 44 तत्रापि विधिवदत्त्वा विप्रेभ्यो रत्नसंचयान् / / वालखिल्या महाराज अइमकटाश्च तापसाः। प्रायात्प्राची दिशं राजन्दीप्यमानः स्वतेजसा / / 32 दन्तोलूखलिनश्चान्ये संप्रक्षालास्तथापरे // 45 आप्लुत्य बहुशो हृष्टस्तेषु तीर्थेषु लागली / वायुभक्षा जलाहाराः पर्णभक्षाश्च तापसाः / दत्त्वा वसु द्विजातिभ्यो जगामाति तपस्विनः // 33 | नानानियमयुक्ताश्च तथा स्थण्डिलशायिनः // 46 तत्रस्थानृषिसंघांस्तानभिवाद्य हलायुधः / आसन्वै मुनयस्तत्र सरस्वत्याः समीपतः / ततो रामोऽगमत्तीर्थमृषिभिः सेवितं महत् // 34 शोभयन्तः सरच्छेष्ठां गङ्गामिव दिवौकसः // 40 यत्र भूयो निववृते प्राङ्मुखा वै सरस्वती / ततः पश्चात्समापेतुर्ऋषयः सत्रयाजिनः / ऋषीणां नैमिषेयाणामवेक्षार्थ महात्मनाम् // 35 तेऽवकाशं न ददृशुः कुरुक्षेत्रे महाव्रताः // 48 निवृत्तां तां सरिच्छ्रेष्ठां तत्र दृष्ट्वा तु लागली / ततो यज्ञोपवीतैस्ते तत्तीर्थ निर्मिमाय वै / बभूव विस्मितो राजन्बलः श्वेतानुलेपनः // 36 जुहुवुश्चाग्निहोत्राणि चक्रुश्च विविधाः क्रियाः // 49 जनमेजय उवाच / ततस्तमृषिसंघातं निराशं चिन्तयान्वितम् / कस्मात्सरस्वती ब्रह्मन्निवृत्ता प्राङ्मुखी ततः / दर्शयामास राजेन्द्र तेषामर्थे सरस्वती // 50 व्याख्यातुमेतदिच्छामि सर्वमध्वर्युसत्तम // 37 ततः कुञ्जान्बहून्कृत्वा संनिवृत्ता सरिद्वरा / कस्मिंश्च कारणे तत्र विस्मितो यदुनन्दनः / / ऋषीणां पुण्यतपसां कारुण्याजनमेजय // 51 विनिवृत्ता सरिच्छेष्ठा कथमेतद्विजोत्तम // 38 ततो निवृत्य राजेन्द्र तेषामर्थे सरस्वती / वैशंपायन उवाच / भूयः प्रतीच्यभिमुखी सुस्राव सरितां वरा // 52 पूर्व कृतयुगे राजन्नैमिषेयास्तपस्विनः / अमोघा गमनं कृत्वा तेषां भूयो व्रजाम्यहम् / वर्तमाने सुबहुले सत्रे द्वादशवार्षिके / इत्यद्भुतं महच्चक्रे ततो राजन्महानदी // 53 ऋषयो बहवो राजंस्तत्र संप्रतिपेदिरे // 39 एवं स कुञ्जो राजेन्द्र नैमिषेय इति स्मृतः / उषित्वा च महाभागास्तस्मिन्सत्रे यथाविधि / कुरुक्षेत्रे कुरुश्रेष्ठ कुरुष्व महतीः क्रियाः // 54 निवृत्ते नैमिषेये वै सत्रे द्वादशवार्षिके / तत्र कुञ्जान्बहून्दृष्ट्वा संनिवृत्तां च तां नदीम् / आजग्मुर्ऋषयस्तत्र बहवस्तीर्थकारणात् // 40 बभूव विस्मयस्तत्र रामस्याथ महात्मनः // 55 - 1878 -