________________ 7. 89. 42] महाभारते [7. 90. 24 भारद्वाजस्तथा तेषु कृतवैरो महारथः // 42 शतेन नकुलश्चापि हार्दिक्यं समविध्यत // 11 . अर्जुनश्चापि यच्चक्रे सिन्धुराजवधं प्रति / द्रौपदेयास्त्रिसप्तत्या सप्तभिश्च घटोत्कचः। , तन्मे सर्व समाचक्ष्व कुशलो ह्यसि संजय // 43 धृष्टद्युम्नस्त्रिभिश्चापि कृतवर्माणमार्दयत् / इति श्रीमहाभारते द्रोणपर्वणि विराटो द्रुपदश्चैव याज्ञसेनिश्च पञ्चभिः // 12 एकोननवतितमोऽध्यायः॥ 89 // शिखण्डी चापि हार्दिक्यं विद्धा पञ्चभिराशुगैः / पुनर्विव्याध विंशत्या सायकानां हसन्निव // 13 संजय उवाच / कृतवर्मा ततो राजन्सर्वतस्तान्महारथान् / आत्मापराधात्संभूतं व्यसनं भरतर्षभ / एकैकं पश्चभिर्विद्धा भीमं विव्याध सप्तभिः / प्राप्य प्राकृतवद्वीर न त्वं शोचितुमर्हसि // 1 धनुर्ध्वजं च संयत्तो रथाद्भूमावपातयत् // 14 तव निर्गुणतां ज्ञात्वा पक्षपातं सुतेषु च / अथैनं छिन्नधन्वानं त्वरमाणो महारथः / द्वैधीभावं तथा धर्मे पाण्डवेषु च मत्सरम् / आजघानोरसि क्रुद्धः सप्तत्या निशितैः शरैः // 1 // आर्तप्रलापांश्च बहून्मनुजाधिपसत्तम // 2 स गाढविद्धो बलवान्हार्दिक्यस्य शरोत्तमैः / सर्वलोकस्य तत्त्वज्ञः सर्वलोकगुरुः प्रभुः / चचाल रथमध्यस्थः क्षितिकम्पे यथाचलः // 16 वासुदेवस्ततो युद्धं कुरूणामकरोन्महत् // 3 भीमसेनं तथा दृष्ट्वा धर्मराजपुरोगमाः। आत्मापराधात्सुमहान्प्राप्तस्ते विपुलः क्षयः / विसृजन्तः शरान्घोरान्कृतवर्माणमादयन् // 17 न हि ते सुकृतं किंचिदादौ मध्ये च भारत / तं तथा कोष्ठकीकृत्य रथवंशेन मारिष / दृश्यते पृष्ठतश्चैव त्वन्मूलो हि पराजयः // 4 विव्यधुः सायकैहृष्टा रक्षार्थं मारुतेमधे // 18 . तस्मादद्य स्थिरो भूत्वा ज्ञात्वा लोकस्य निर्णयम् / प्रतिलभ्य ततः संज्ञां भीमसेनो महाबलः। शृणु युद्धं यथा वृत्तं घोरं देवासुरोपमम् // 5 शक्ति जग्राह समरे हेमदण्डामयस्मयीम् / प्रविष्टे तव सैन्यं तु शैनेये सत्यविक्रमे / चिक्षेप च रथात्तूर्णं कृतवर्मरथं प्रति // 19 / भीमसेनमुखाः पार्थाः प्रतीयुर्वाहिनीं तव // 6 सा भीमभुजनिर्मुक्ता निर्मुक्तोरगसंनिभा / आगच्छतस्तान्सहसा क्रुद्धरूपान्सहानुगान् / कृतवर्माणमभितः प्रजज्वाल सुदारुणा // 20 दधारैको रणे पाण्डून्कृतवर्मा महारथः // 7 तामापतन्ती सहसा युगान्ताग्निसमप्रभाम् / यथोद्वृत्तं धारयते वेला वै सलिलार्णवम् / / / द्वाभ्यां शराभ्यां हार्दिक्यो निचकर्त द्विधा तदा। पाण्डुसैन्यं तथा संख्ये हार्दिक्यः समवारयत् // 8 सा छिन्ना पतिता भूमौ शक्तिः कनकभूषणा। तत्राद्भुतममन्यन्त हार्दिक्यस्य पराक्रमम् / द्योतयन्ती दिशो राजन्महोल्केव दिवश्युता / यदेनं सहिताः पार्था नातिचक्रमुराहवे // 9 शक्तिं विनिहतां दृष्ट्वा भीमश्चक्रोध वै भृशम् // 25 ततो भीमनिभिर्विद्धा कृतवर्माणमायसैः / ततोऽन्यद्धनुरादाय वेगवत्सुमहास्वनम् / शङ्ख दध्मौ महाबाहुर्हर्षयन्सर्वपाण्डवान् // 10 भीमसेनो रणे क्रुद्धो हार्दिक्यं समवारयत् // 2 // सहदेवस्तु विंशत्या धर्मराजश्च पञ्चभिः। अथैनं पञ्चभिर्बाणैराजघान स्तनान्तरे। -1474 -