________________ 5. 33. 102] उद्योगपर्व [5. 34. 21 अनन्ततेजाः सुमनाः समाहितः अनुपायप्रयुक्तानि मा स्म तेषु मनः कृथाः // 6 स्वतेजसा सूर्य इवावभासते // 102 तथैव योगविहितं न सिध्येत्कर्म यन्नृप / वने जाताः शापदग्धस्य राज्ञः उपाययुक्तं मेधावी न तत्र ग्लपयेन्मनः // 7 पाण्डोः पुत्राः पञ्च पञ्चेन्द्रकल्पाः / अनुबन्धानवेक्षेत सानुबन्धेषु कर्मसु / त्वयैव बाला वर्धिताः शिक्षिताश्च संप्रधार्य च कुर्वीत न वेगेन समाचरेत् // 8 तवादेशं पालयन्त्याम्बिकेय // 103 अनुबन्धं च संप्रेक्ष्य विपाकांश्चैव कर्मणाम् / प्रदायैषामुचितं तात राज्यं उत्थानमात्मनश्चैव धीरः कुर्वीत वा न वा // 9 ___ सुखी पुत्रैः सहितो मोदमानः / यः प्रमाणं न जानाति स्थाने वृद्धौ तथा क्षये / न देवानां नापि च मानुषाणां कोशे जनपदे दण्डे न स राज्येऽवतिष्ठते // 10 भविष्यसि त्वं तर्कणीयो नरेन्द्र // 104 यस्त्वेतानि प्रमाणानि यथोक्तान्यनुपश्यति / इति श्रीमहाभारते उद्योगपर्वणि युक्तो धर्मार्थयोर्ज्ञाने स राज्यमधिगच्छति // 11 त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः // 33 // न राज्यं प्राप्तमित्येव वर्तितव्यमसांप्रतम् / श्रियं ह्यविनयो हन्ति जरा रूपमिवोत्तमम् // 12 धृतराष्ट्र उवाच / भक्ष्योत्तमप्रतिच्छन्नं मत्स्यो बडिशमायसम् / जाप्रतो दह्यमानस्य यत्कार्यमनुपश्यसि / रूपाभिपाती ग्रसते नानुबन्धमवेक्षते // 13 तहि त्वं हि नस्तात धर्मार्थकुशलः शुचिः // 1 यच्छक्यं ग्रसितुं ग्रस्यं ग्रस्तं परिणमेच्च यत् / * त्वं मां यथावद्विदुर प्रशाधि हितं च परिणामे यत्तदद्यं भूतिमिच्छता // 14 प्रज्ञापूर्वं सर्वमजातशत्रोः। वनस्पतेरपक्कानि फलानि प्रचिनोति यः / यन्मन्यसे पथ्यमदीनसत्त्व स नाप्नोति रसं तेभ्यो बीजं चास्य विनश्यति // 15 श्रेयस्करं ब्रूहि तद्वै कुरूणाम् // 2 यस्तु पक्कमुपादत्ते काले परिणतं फलम् / पापाशङ्की पापमेवानुपश्य फलाद्रसं स लभते बीजाच्चैव फलं पुनः // 16 पृच्छामि त्वां व्याकुलेनात्मनाहम् / यथा मधु समादत्ते रक्षन्पुष्पाणि षट्पदः / कवे तन्मे ब्रूहि सर्वं यथाव तद्वदर्थान्मनुष्येभ्य आदद्यादविहिंसया // 17 न्मनीषितं सर्वमजातशत्रोः // 3 पुष्पं पुष्पं विचिन्वीत मूलच्छेदं न कारयेत् / . विदुर उवाच / मालाकार इवारामे न यथाङ्गारकारकः // 18 शुभं वा यदि वा पापं द्वेष्यं वा यदि वा प्रियम् / / किं नु मे स्यादिदं कृत्वा किं नु मे स्यादकुर्वतः / अपृष्टस्तस्य तद्रूयाद्यस्य नेच्छेत्पराभवम् // 4 इति कर्माणि संचिन्त्य कुर्याद्वा पुरुषो न वा // 19 तस्माद्वक्ष्यामि ते राजन्भवमिच्छन्कुरून्प्रति / अनारभ्या भवन्त्यर्थाः केचिन्नित्यं तथागताः / वचः श्रेयस्करं धर्म्यं ब्रुवतस्तन्निबोध मे // 5 / कृतः पुरुषकारोऽपि भवेद्येषु निरर्थकः / / 20 मिथ्योपेतानि कर्माणि सिध्येयुर्यानि भारत। कांश्चिदर्थान्नरः प्राज्ञो लघुमूलान्महाफलान् / -927 -