________________ 6. 40. 34] महाभारते [6. 40. 64 प्रसङ्गेन फलाकाङ्क्षी धृतिः सा पार्थ राजसी // 34 / नैष्कर्म्यसिद्धिं परमां संन्यासेनाधिगच्छति // 49 यया स्वप्नं भयं शोकं विषादं मदमेव च। सिद्धि प्राप्तो यथा ब्रह्म तथाप्नोति निबोध मे / न विमुश्चति दुर्मेधा धृतिः सा पार्थ तामसी // 35 / समासेनैव कौन्तेय निष्ठा ज्ञानस्य या परा // 50 सुखं त्विदानी त्रिविधं शृणु मे भरतर्षभ / बुद्ध्या विशुद्धया युक्तो धृत्यात्मानं नियम्य च / अभ्यासाद्रमते यत्र दुःखान्तं च निगच्छति // 36 | शब्दादीन्विषयांस्त्यक्त्वा रागद्वेषी व्युदस्य च / / 51 यत्तदने विषमिव परिणामेऽमृतोपमम् / विविक्तसेवी लध्वाशी यतवाक्कायमानसः / तत्सुखं सात्त्विकं प्रोक्तमात्मबुद्धिप्रसादजम् // 37 ध्यानयोगपरो नित्यं वैराग्यं समुपाश्रितः // 52 विषयेन्द्रियसंयोगाद्यत्तदरेऽमृतोपमम् / अहंकारं बलं दपं कामं क्रोधं परिग्रहम् / परिणामे विषमिव तत्सुखं राजसं स्मृतम् / / 38 विमुच्य निर्ममः शान्तो ब्रह्मभूयाय कल्पते // 53 यदने चानुबन्धे च सुखं मोहनमात्मनः / ब्रह्मभूतः प्रसन्नात्मा न शोचति न काकति / ' निद्रालस्यप्रमादोत्थं तत्तामसमुदाहृतम् // 39 समः सर्वेषु भूतेषु मद्भक्तिं लभते पराम् // 54 न तदस्ति पृथिव्यां वा दिवि देवेषु वा पुनः / भक्त्या मामभिजानाति यावान्यश्चास्मि तत्त्वतः / सत्त्वं प्रकृतिजैमुक्तं यदेभिः स्यात्रिभिर्गुणैः // 40 | ततो मां तत्त्वतो ज्ञात्वा विशते तदनन्तरम् // 55 ब्राह्मणक्षत्रियविशां शूद्राणां च परंतप। सर्वकर्माण्यपि सदा कुर्वाणो मद्यपाश्रयः / कर्माणि प्रविभक्तानि स्वभावप्रभवैर्गुणैः // 41 मत्प्रसादादवाप्नोति शाश्वतं पदमव्ययम् // 56 शमो दमस्तपः शौचं क्षान्तिरार्जवमेव च। चेतसा सर्वकर्माणि मयि संन्यस्य मत्परः। ज्ञानं विज्ञानमास्तिक्यं ब्रह्मकर्म स्वभावजम् // 42 बुद्धियोगमुपाश्रित्य मच्चित्तः सततं भव // 57 शौर्य तेजो धृतिर्दाक्ष्यं युद्धे चाप्यपलायनम् / मच्चित्तः सर्वदुर्गाणि मत्प्रसादात्तरिष्यसि / दानमीश्वरभावश्च क्षत्रकर्म स्वभावजम् // 43 अथ चेत्त्वमहंकारान्न श्रोष्यसि विनवयसि // 58 कृषिगोरक्ष्यवाणिज्यं वैश्यकर्म स्वभावजम् / यदहंकारमाश्रित्य न योत्स्य इति मन्यसे / परिचर्यात्मकं कर्म शूद्रस्यापि स्वभाजम् // 44 मिथ्यैष व्यवसायस्ते प्रकृतिस्त्वां नियोक्ष्यति // 59 स्वे स्वे कर्मण्यभिरतः संसिद्धिं लभते नरः। स्वभावज़ेन कौन्तेय निबद्धः स्वेन कर्मणा / स्वकर्मनिरतः सिद्धिं यथा विन्दति तच्छृणु // 45 कर्तुं नेच्छसि यन्मोहात्करिष्यस्यवशोऽपि तत् // 60 यतः प्रवृत्तिर्भूतानां येन सर्वमिदं ततम् / ईश्वरः सर्वभूतानां हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति / स्वकर्मणा तमभ्यर्च्य सिद्धिं विन्दति मानवः॥४६ भ्रामयन्सर्वभूतानि यत्रारूढानि मायया // 61 श्रेयान्स्वधर्मो विगुणः परधर्मात्स्वनुष्ठितात्।। तमेव शरणं गच्छ सर्वभावेन भारत / स्वभावनियतं कर्म कुर्वन्नाप्नोति किल्बिषम् // 47 | तत्प्रसादात्परां शान्ति स्थान प्राप्स्यसि शाश्वतम् // सहजं कर्म कौन्तेय सदोषमपि न त्यजेत् / इति ते ज्ञानमाख्यातं गुह्याद्गुह्यतरं मया / सर्वारम्भा हि दोषेण धूमेनाग्निरिवावृताः // 48 / विमृश्यैतदशेषेण यथेच्छसि तथा कुरु // 63 असक्तबुद्धिः सर्वत्र जितात्मा विगतस्पृहः / / सर्वगुह्यतमं भूयः शृणु मे परमं वचः / . - 1184 -