________________ 5. 53. 3] महाभारते [5. 54.9 नैष कालो महाराज तव शश्वत्कृतागसः। शाल्वेयाः शूरसेनाश्च सर्वे त्वामवजानते / त्वया ह्येवादितः पार्था निकृता भरतर्षभ // 3 पार्थ ह्येते गताः सर्वे वीर्यज्ञास्तस्य धीमतः // 1 // पिता श्रेष्ठः सुहृद्यश्च सम्यकप्रणिहितात्मवान् / अनर्हानेव तु वधे धर्मयुक्तान्विकर्मणा। आस्थेयं हि हितं तेन न द्रोग्धा गुरुरुच्यते // 4 सर्वोपायनियन्तव्यः सानुगः पापपूरुषः / इदं जितमिदं लब्धमिति श्रुत्वा पराजितान् / / तव पुत्रो महाराज नात्र शोचितुमर्हसि // 18 यतकाले महाराज स्मयसे स्म कुमारवत् // 5 / द्यूतकाले मया चोक्तं विदुरेण च धीमता / परुषाण्युच्यमानान्स्म पुरा पार्थानुपेक्षसे / यदिदं ते विलपितं पाण्डवान्प्रति भारत / कृत्स्नं राज्यं जयन्तीति प्रपातं नानुपश्यसि // 6 अनीशेनेव राजेन्द्र सर्वमेतन्निरर्थकम् // 19 पित्र्यं राज्यं महाराज कुरवस्ते सजाङ्गलाः / इति श्रीमहाभारते उद्योगपर्वणि अथ वीरैर्जितां भूमिमखिलां प्रत्यपद्यथाः // 7 त्रिपञ्चाशोऽध्यायः॥ 53 // बाहुवीर्यार्जिता भूमिस्तव पा¥निवेदिता / मयेदं कृतमित्येव मन्यसे राजसत्तम // 8 दुर्योधन उवाच / प्रस्तान्गन्धर्वराजेन मजतो ह्यप्लवेऽम्भसि / न भेतव्यं महाराज न शोच्या भवता वयम् / आनिनाय पुनः पार्थः पुत्रास्ते राजसत्तम // 9 समर्थाः स्म परान्राजन्विजेतुं समरे विभो // 1 कुमारवच्च स्मयसे द्यूते विनिकृतेषु यत् / वनं प्रव्राजितान्पार्थान्यदायान्मधुसूदनः। : पाण्डवेषु वनं राजन्प्रव्रजत्सु पुनः पुनः // 10 महता बलचक्रेण परराष्ट्रायमर्दिना // 2 प्रवर्षतः शरवातानर्जुनस्य शितान्बहून् / केकया धृष्टकेतुश्च धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः / अप्यर्णवा विशुष्येयुः किं पुनर्मांसयोनयः // 11 राजानश्चान्वयुः पार्थान्बहवोऽन्येऽनुयायिनः // अस्यतां फल्गुनः श्रेष्ठो गाण्डीवं धनुषां वरम्।। इन्द्रप्रस्थस्य चादूरात्समाजग्मुर्महारथाः / केशवः सर्वभूतानां चक्राणां च सुदर्शनम् // 12 व्यगर्हयंश्च संगम्य भवन्तं कुरुभिः सह // 4 वानरो रोचमानश्च केतुः केतुमतां वरः / ते युधिष्ठिरमासीनमजिनैः प्रतिवासितम् / एवमेतानि सरथो वह श्वेतहयो रणे / कृष्णप्रधानाः संहत्य पर्युपासन्त भारत // 5 क्षपयिष्यति नो राजन्कालचक्रमिवोद्यतम् // 13 / प्रत्यादानं च राज्यस्य कार्यमूचुनराधिपाः / तस्याद्य वसुधा राजनिखिला भरतर्षभ / भवतः सानुबन्धस्य समुच्छेदं चिकीर्षवः / / 6 यस्य भीमार्जुनौ योधौ स राजा राजसत्तम // 14 श्रुत्वा चैतन्मयोक्तास्तु भीष्मद्रोणकृपास्तदा / तथा भीमहतप्रायां मज्जन्तीं तव वाहिनीम् / ज्ञातिक्षयभयाद्राजन्भीतेन भरतर्षभ / / 7 दुर्योधनमुखा दृष्ट्वा क्षयं यास्यन्ति कौरवाः // 15 न ते स्थास्यन्ति समये पाण्डवा इति मे मतिः / न हि भीमभयादीता लप्स्यन्ते विजयं विभो। समुच्छेदं हि नः कृत्स्नं वासुदेवश्चिकीर्षति // 8 तव पुत्रा महाराज राजानश्चानुसारिणः // 16 / ऋते च विदुरं सर्वे यूयं वध्या महात्मनः / मत्स्यास्त्वामद्य नार्चन्ति पाञ्चालाश्च सकेकयाः। धृतराष्ट्रश्च धर्मज्ञो न वध्यः कुरुसत्तम // 9 -968 -